De redactie van De Orkaan is vrij ongelovig, daar zijn we heel eerlijk in, maar een puike kerk op zijn tijd weten we altijd te waarderen.

Onze streek beschikt er gelukkig over een hoop, en we hebben ook Piet van Tellingen, oud-CDA raadslid/fractievoorzitter en oud-hoofdredacteur van het Radio1-journaal, die er een boel over weet te vertellen.

Piet belicht voor ons elke eerste zondag van de maand een frisse kerk.

UPDATE 14 november 2017: de kerk is te koop!

Vandaag:

Een avondgebed in een schuilkerk

Monumentendag vorig jaar voerde mij naar de schuilkerk aan het Papenpad in Zaandam. Een echt Zaanse plek. Onder de rook en geur van Verkade, gelegen aan een pad, dat ons herinnert aan de oude padenstructuur van Zaandam. Opgetrokken van hout, en sober van uiterlijk, maar wel met een grote tuin, wat bijzonder is voor onze streek! Het uiterlijk lijkt op een houten schuur. Dat is ook direct het unieke karakter van dit gebouw. Het is de enige schuur-schuilkerk in ons land.

In 1695 ontstaan, en wel in de tijd dat de Reformatie regeerde en zich verbond met de politieke macht van die tijd. De grote kerken vielen toe aan de heersende gereformeerden/hervormde Kerk. De katholieken werden op zijn best gedoogd. In die tijd werd dus deze kerk gebouwd. Het mocht niet te veel op een kerk lijken.

In de volksmond ontstond de wat denigrerende naam: Papenpad. Achterin de kerk bevindt zich nog een kijkgat met schuifdeurtje. Het verhaal gaat dat het er was om de dienstdoende pastoor te waarschuwen als overheidsdienaren eraan kwamen om de viering te verbieden. Bekend is, dat onze voorvaderen niet altijd tolerant waren, en daarom heeft zo’n schuilkerk iets van symbool van vrede en tolerantie.

Sinds 1695 heeft deze kerk stormen doorstaan. Oorspronkelijk een echt Rooms-katholieke kerk, maar alras ontstond er een beweging in ons land die vond dat katholieken zelf hun leiders mochten kiezen en dat Rome dat niet moest doen. De pastoors van de Papenpadkerk kozen voor de eerste mogelijkheid. De kerk maakt deel uit van wat in de 18^e eeuw de Oudkatholieke kerk is gaan heten, een kerk met een sterk open, oecumenisch karakter dat het gezag van de Paus niet erkend.

Begin vorige eeuw maakte de kerk een moeilijke periode door. Er waren weinig leden, en de kerk oogde vervallen. Overwogen werd zelfs de kerk te slopen. In 1973 brak een nieuwe bloeiperiode aan en woonde de toenmalige bisschop van Haarlem, Gerardus Anselmus van Kleef met zijn vrouw, in de pastorie die vast aan de kerk zit. De bisschopswoning in Haarlem werd verkocht, waardoor de Papenpadkerk kon worden gerestaureerd. Toen ontstond het avondgebed, met een sterk oecumenisch karakter. Er werden in 1975 en 1976 vesperdiensten gehouden onder muzikale leiding van de bekende Zaanse dirigent Jan Pasveer. De IKON zond deze diensten uit. De kerk werd een broedplaats voor liturgische, sociaal—maatschappelijke activiteiten. Bekende theologen/musici traden er op.

Het is er nu stiller geworden. Eén keer per maand wordt er nog een oudkatholieke dienst gehouden, verzorgd door de parochie in Krommenie, waar overigens, verscholen achter een fraaie Zaanse huisgevel ook een prachtige schuilkerk staat. Er zijn andere activiteiten, onder andere van de Zaanstad Ecclesia. Er werd onderdak gegeven aan de Nieuw Apostolische Kerk van de Tjotterlaan, die door brand werd getroffen. Verontruste Katholieken uit Zaandam vonden er een thuisplaats. Er was ruimte voor een kleine gebedsgroep, die elke week naar de gewoonte van Taizé een gebedsdienst houdt.

Zo wordt de stilte af en toe doorbroken in dit sobere, maar zeer karakteristieke kerkgebouw.

Piet van Tellingen

Piet schreef eerder over:
De Doopsgezinde Vermaning 

De twee onderste foto’s komen uit ons prachtige gemeentearchief.