De Zaanstreek staat bekend om de talrijke bedrijven die zoveel eeuwen welvaart hebben gebracht.
Maar er is bijna niemand die nog weet dat er ook zilversmeden zijn geweest die prachtige zilverwerken hebben gemaakt.
In 1932, toen het familiebedrijf Vet exact 100 jaar bestond, hebben de broers Arnold en Wolf Vet op de Gedempte Gracht 16 in Zaandam een zilverwinkel laten bouwen met erachter een grote werkplaats die helemaal doorliep tot aan de Vinkenstraat.
Mensen, ouder dan 85, weten zich de winkel ongetwijfeld te herinneren: de indrukwekkende aanblik van de etalages, hoe rijk de winkel van binnen was, en hoe aardig de familie Vet tegen de klanten was. De firma was bekend in de wijde omgeving, tot, op 17 januari 1942, alle Joden uit Zaandam verjaagd werden.
Dat vader Salomon Izak Vet en zijn zonen Wolf en Arnold tussen 1902 en 1932 een twintigtal schitterende zilveren modellen gemaakt hebben, is nauwelijks nog bekend. De modellen zijn onder andere geschonken aan koningin Wilhelmina, tsaar Nicolaas II, het gemeentebestuur van Zaandam, en aan directeuren van gerenommeerde bedrijven zoals William Pont, Albert Heijn en Honig.
Wij (Jeanne Douwes en Arno J. Bruitsman) zijn er ingedoken om het verhaal rondom de familie Vet en hun prachtige zilveren voorwerpen te gaan uitzoeken en opschrijven. En we werden aangenaam verrast door de hoeveelheid aan informatie die nog te achterhalen was. Het begint een lijvig boekwerk te worden. Van de 20 modellen hebben we er maar liefst 16 getraceerd en gefotografeerd.
We zijn nu zover om met de drukker rond de tafel te gaan zitten maar, we willen nog een laatste poging wagen om de vier ontbrekende modellen te achterhalen. We zoeken nog:
1. Tsaar Peterhuisje
Het zilveren tsaar Peterhuisje dat we zoeken is gemaakt in 1911 en meet ongeveer 23*12cm.
Een zijwand kan neergeklapt worden om zo de 2 kamers zichtbaar te maken. Meteen vallen de schoorsteen en de schilderijen op. Het interieur bestaat uit een hoekkast, tafel, stoelen, bedstee en trap. Het dak is opgebouwd uit 1116 miniatuur zilveren dakpannetjes en de ramen zijn gemaakt van mica. Alle deuren en ramen kunnen openen en sluiten.
Het huisje staat op een basis waarop een plaatje met de inscriptie “La Ville de Zaandam à Z.M. Nicolaas II”. We hebben geen afbeelding, alleen een foto van een ander, veel eenvoudiger huisje dat ook door de firma Vet gemaakt is.
2. Stoomschip “MEPPEL II”
Het tweede zilveren model is gemaakt in 1912 en meet 40*6cm met een hoogte van 17cm (puntje van de mast). Het is gemonteerd op een met fluweel beklede houten basis en stond oorspronkelijk onder een stolp. Het touwwerk, de katrollen, het voor- en achterdek, de stuurstoel, machinekamer, laadruimte, patrijspoorten, stoomfluit en het roer, alles is natuurgetrouw weergegeven. Mogelijk is er ergens een inscriptie die verwijst naar de heer P.J.M. Verschure, directeur van de gelijknamige rederij.
We hebben geen afbeelding, maar wel en foto van het oorspronkelijke stoomschip.
3. Wisselprijs van het “Zilveren molen voetbaltoernooi”
Het derde model is gemaakt in 1921 en zal ongeveer 30*20cm meten. De windwijzer bestaat uit een voetballer op een pijl. Alles is zeer gedetailleerd, zelfs de kettingen op de stelling.
In 1921 wordt de molen gewonnen door De Spartaan uit Amsterdam. In de 2 daaropvolgende jaren wint ZFC uit Zaandam de molen en zij mogen deze nu definitief behouden.
Ook hiervan hebben we geen afbeelding, maar we weten dat hij heel sterk lijkt op een andere molen die we wel gevonden hebben.
4. Wisselprijs van het “Toernooi om het zilveren voetbaldoel”
Van dit laatste model is het minste bekend. Het is een zilveren voetbaldoel dat gemaakt is rond 1923. De afmetingen zullen ongeveer 19*6 cm zijn en vermoedelijk is het gemonteerd op een houten basis. Volgens ooggetuigen zou er een doelverdediger in liggen die naar de bal duikt.
In 1925 strijden W.F.C. uit Wormerveer, E.D.O. uit Haarlem en Z.F.C. uit Zaandam om de winst van het toernooi.
De firma S.I. Vet en Zn. sloeg altijd hun zilvermerk op de voorwerpen zodat herkend kon worden dat zij het gemaakt hadden. Dat is een minuscuul merk van ongeveer 5mm groot. Ze hebben 5 merken gebruikt, gelijkend op dit merk:
We hebben nog enkele weken de tijd om de inhoud van het boek aan te passen en wanneer iemand iets weet over een van bovenstaande modellen, neem dan snel contact op met deorkaan@gmail.com
Door: Arno J. Bruitsman
Het zilveren czaar peter huisje is te vinden in het Zaansmuseum
Atse,
Sorry voor het misverstand. Het afgebeelde huisje komt uit de privé collectie van Jeanne Douwes. Van dit model zijn er meerdere gemaakt.
Het zilveren huisje dat we zoeken is aanzienlijk groter en veel gedetailleerder. Een wand kan openklappen en dan is zelfs het interieur goed te bekijken.
We hebben met het Zaans Museum contact opgenomen maar volgens hen is het huisje dat we zoeken niet in hun bezit.
Heel erg bedankt voor het meedenken.
Groet.
bij dts de wielerclub werd ieder jaar het zilveren molentoernooi gehouden,mijn vader was voorzitter van dts waardoor ik heel lang tegen de molen aankeek, de molen was door juwelier vet gemaakt. mogelijk staat er nog een in de prijzenkast van dts in de wijde wormer.
Bert,
Bedankt voor je reactie.
Heel bijzonder dat er een zilveren molen van Vet opduikt bij DTS. Ik had hier nog niet eerder over gehoord of gelezen. Ben dan ook erg benieuwd of iemand nog weet waar dit model zich nu bevindt. Ik heb een mail gestuurd naar het secretariaat van DTS. Zij kunnen waarschijnlijk nog wel nagaan wie de laatste was die deze wisselprijs gewonnen heeft.
Groet.
Het is heel goed mogelijk dat de zilveren molen, en wellicht ook andere prijzen, door de firma Vet gemaakt zijn. Ik neem hierover contact met u op.
De firma Vet was een belangrijke leverancier van (wissel)prijzen aan ZZV, al vanaf de oprichting.
Zo zijn in 1883 een tafelstuk en een gebakschotel geleverd. Deze zijn destijds gewonnen door dhr. C. Jurrjens uit Amsterdam en dhr. J.C. Keg uit Zaandam.
In 1897 heeft de firma ook de medailles geslagen die gemaakt zijn tgv het 15-jarig jubileum van ZZV dat gecombineerd gevierd werd met de herdenking van het bezoek van tsaar Peter 200 jaar eerder.
Reagerend op #3 wisselprijs "de Zilveren Molen" => er staat een "Zilveren Molen" in de prijzenkast bij de roeiafdeling van ZZV, maar dat was een wisseltroffee voor roeiwedstrijden. Ik weet niet of die door de firma Vet gemaakt is.