Vanaf 1 januari 2026 moet het winkelgebied in Zaandam-centrum een Zero Emissie Zone (ZEZ) worden, waar alleen ‘schone’ vracht- en bestelauto’s worden toegelaten. Voor Wormerveer en Krommenie is de oorspronkelijk afgesproken datum van 2026 uitgesteld. Toch lijkt er nog veel onduidelijkheid te zijn onder Zaanse ondernemers over deze maatregel en waar deze vandaan komt.

Tot 2030 gelden er voor een aantal fossiele vracht- en bestelauto’s een overgangsregeling en vrijstellingen, waardoor sommige auto’s nog zijn toegestaan. Maar vanaf 2030 rijdt alle stadslogistiek elektrisch (of op waterstof) in binnensteden.

Onder: ZEZ in Zaandam, Wormerveer en Krommenie.

ZEZ Krommenie

Braafste jongetje van Europa

Nederland staat met dertig gemeenten die deelnemen aan de ZEZ bovenaan in het EU-klassement, vooral wat betreft de streefdatum van 2030. Ook Schiphol doet mee. Twintig gemeenten, waaronder Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, starten met de ZEZ vanaf 2025. Zes gemeentes, waaronder Zaanstad, gaan ermee van start vanaf 2026. De gemeenten mogen zelf beslissen wanneer de maatregel ingaat en bepalen waar en hoe groot het gebied is.

Zaanstad beschouwt de startdatum voor Zaandam als een proef voor de emissievrije zone, om vervolgens de invoering in Krommenie en Wormerveer gemakkelijker te maken. Wethouders Gerard Slegers en Stephanie Onclin schrijven in een brief aan ondernemers:

‘Als blijkt dat er zwaarwegende redenen zijn om de grenzen van de zone te verschuiven dan kunnen we hiertoe besluiten.’

Elke gemeente heeft uiteindelijk zelf de keuze wanneer ze de maatregel invoeren. In het coalitieakkoord op hoofdlijnen tussen PVV, VVD, NSC en BBB wordt ook al gesproken over het uitstellen van de ZEZ. In Londen en Parijs zijn deze zones al actief, terwijl er in Stockholm, Kopenhagen en Oslo aangekondigde plannen zijn. Daarom zal Zaanstad tot één van de pioniers van zero-emissie in Europa behoren.

Vrijstellingen en ontheffingen

Om de overgang voor ondernemers beter haalbaar te maken, is er een aantal vrijstellingen en ontheffingen beschikbaar. Vrijstellingen worden automatisch geregeld, en het is mogelijk om via de kentekencheck te controleren of je hiervoor in aanmerking komt. Voor een vrijstelling moet je een minstens 40 jaar oude bestel- of vrachtauto (oldtimer), of een voertuig dat vanwege een handicap is aangepast, hebben. Deze vrijstellingen gelden tot 2030.

Als een voertuig niet in aanmerking komt voor een vrijstelling, kan het mogelijk wel in aanmerking komen voor een ontheffing. Een ontheffing moet echter wel zelf worden aangevraagd. Dit kan vanaf juni via het digitale Centraal Loket Ontheffingen voor ZE-zones. Hier zijn ze op een rijtje:

  • Dagontheffingen: Elke persoon kan jaarlijks twaalf ontheffingen per voertuig per gemeente aanvragen om tussen 00.00 en 06.00 uur (de volgende dag).
  • Particuliere bedrijfs- en vrachtauto’s: Vrachtauto’s en bedrijfsvoertuigen met een onafhankelijk karakter. Hoe dit wordt gehandhaafd, is ons niet duidelijk.
  • Plug-in hybride vrachtauto’s (geen bestelauto’s): Ze komen in aanmerking voor ontheffing als ze elektrisch rijden in de ZEZ. Ook dit is moeilijk te handhaven.
  • Lange levertijden voor emissieloze voertuigen: Bij sommige elektrische voertuigen is er een wachttijd van 18 maanden. Tijdens deze overbruggingsperiode wordt een vrijstelling verleend.
  • Financiële problemen: Als je als ondernemer financieel in moeilijkheden verkeert, zoals een faillissement, kan ontheffing worden verleend.
  • Hardheidsclausule: Als je geen investeringen kunt doen vanwege uw pensioen of ziekte, kan er ook grond van een hardheidsclausule ook ontheffing worden gegeven.
  • Voertuigen zonder elektrische variant: Deze krijgen ook vrijstelling, denk aan zware bouwvoertuigen.
  • Bijzondere voertuigen: Kermis- of circusvoertuigen, laadkraanvoertuigen, verhuiswagens, of vrachtwagens voor “exceptioneel vervoer”. Deze hebben vrijstelling tot 1 januari 2030 of tot het voertuig 13 jaar oud is (datum eerste toelating)
  • Euro 6-bakwagens: Voor de speciale voertuigen geldt ook een DET voor emissieklasse 6 bakwagens (vrachtwagens zonder oplegger). Bakwagens met een DET van 1 januari 2017.

Nieuw rijbewijs

Blind vertrouwen op uitzonderingen blijkt ook nog gevaarlijk. In december vorig jaar kondigde minister Harbers van Infrastructuur aan dat bestuurders van elektrische bedrijfswagens die meer dan 3500 kg wegen, een vrachtwagenrijbewijs nodig hebben. Een “normale” Mercedes-Benz Sprinter heeft een maximaal laadvermogen van 3000 kg, maar vanwege de zware accu in de elektrische versie weegt het voertuig meer dan 3500 kg. Hierdoor is een vrachtwagenrijbewijs verplicht . Nu geldt er nog een uitzonderingsregeling. Naast de aanschaf van een duur elektrisch voertuig, kost het ook nog eens gemiddeld € 2.700 om dit rijbewijs te behalen.

De aanschaf van een e-bestelbus is een grote investering voor ondernemers. Een kleine bestelbus begint rond de € 25.000 – € 30.000 en middelgrote kosten rond € 30.000 – € 35.000. Voor grote bussen is het € 50.000 tot € 60.000.

Subsidies en fiscale regelingen

De Subsidieregeling Emissieloze Bedrijfsauto’s (SEBA) kan de prijs van het geïnvesteerde voertuig met maximaal € 5000 drukken. Maar let op, het totaalbudget is € 30 miljoen, dus op is op. Ook kunnen ondernemers gebruikmaken van de Milieu-Investeringsaftrek (MIA) en de Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA). Met de MIA kun je een elektrisch voertuig tot 27 procent afschrijven van de netto-winst. Met de KIA kun je investeringen van € 2.801 tot € 69.765, waartussen meestal de elektrische bedrijfswagens vallen, 28 procent van het aankoopbedrag afschrijven. Daarnaast kan er dit jaar voor de laatste keer gebruik worden gemaakt van de vrijstelling voor het betalen van Belasting van Personenauto’s en Motorrijwielen (BPM).

Laadpalen en stroomnet

In Zaanstad zijn er in totaal 1530 laadstations. In Zaandam staan de meeste, namelijk 779, gevolgd door Assendelft met 234. Daarna komt Wormerveer met 141, Krommenie met 128, Westzaan met 88, Koog aan de Zaan met 82, Zaandijk met 65, en ten slotte Westknollendam met 12. Op deze kaart vind je alle laadpalen in de Zaanstreek. De gemeente is nog bezig met een laadpalenvisie, die nodig is om de verwachte toenemende vraag naar laadpalen door de ZEZ op te vangen.

In Nederland zijn er ongeveer 152.000 publieke laadpalen en 5.000 publieke snelladers. Hiermee hebben wij de hoogste laaddichtheid van Europa. In Europa staan ongeveer 504.000 reguliere laadpalen en 66.000 snelladers. Door de groeiende vraag hebben netbeheerders moeite om het bij te benen.

Uit onderzoek van Independer, blijkt de kosten voor publieke laadpunten in Noord-Holland gemiddeld 13,7 procent duurder zijn dan in het hele land. Gemiddeld kost een kWh stroom bij een laadpaal in Noord-Holland 45 cent, terwijl dit gemiddeld in Nederland ligt op 39 cent. In Zaanstad ligt de prijs zelfs op 49 cent per kWh.

Klimaatdoelstellingen

Het koolstofvrij maken van de logistieke sector is een onderdeel van de EU-klimaatdoelstellingen. In 2016 hebben alle lidstaten het klimaatakkoord van Parijs getekend om te zorgen dat ze in 2050 klimaatneutraal zijn. De doelstellingen die hier worden benoemd, zijn onder andere dat tussen 2030 en 2034 de uitstoot van nieuwe voertuigen met 55 procent wordt verminderd. Ook is het doel om de uitstoot van zware voertuigen, zoals vrachtwagens, bussen en aanhangwagens die rijden op fossiele brandstoffen, te verminderen. Uiteindelijk moet de uitstoot in 2030 met 55 procent zijn verminderd en in 2050 zelfs klimaatneutraal zijn. Momenteel is slechts 2,5 procent van het bedrijfsverkeer emissievrij. Om de EU-doelstellingen te halen, is er dus nog veel werk aan de winkel.

Meer lezen over de emissievrije zones? Bekijk die artikelen hier.

Door: Nick Boeske (De Orkaan). Info: eerdere artikelen en ZEZ maatregel. Foto’s: Nick Boeske en gemeente Zaanstad.