Zaanstad moet net als alle andere gemeenten gaan voldoen aan de Wet openbare overheid (Woo). De gemeente moet meer informatie actief openbaar maken. Om procedures aan te passen, de website anders in te richten en personeel aan te nemen wil Zaanstad jaarlijks ongeveer een half miljoen uittrekken in de komende jaren.

Het is hard nodig volgens wethouder Harrie van der Laan (POV). Omdat de gemeente kampt met veel achterstallig onderhoud is ingrijpen noodzakelijk: “We hebben het echt niet op orde, en omdat we het niet kunnen leveren gaan we van rechtszaak naar rechtszaak en lopen we imagoschade op.”

Veel raadsleden hikten aan tegen de hoge kosten. VVD’er Fidel Lopes vroeg of het niet goedkoper kon – hij suggereerde zelfs dat ook ‘niets doen’ een optie was. Van der Laan ging daar niet in mee, de beslissing lag bij de raad, die moest geld ter beschikking stellen: “de wet is juist gemaakt zodat we niet maar een beetje kunnen rond-rotzooien. Hoogste transparantie is het doel.” De zaken goed op orde hebben zou mogelijk ook financiële voordelen opleveren: “Als we het goed doen gaat het ook geld besparen, we gaan minder rechtszaken aan onze broek krijgen.”

Hoog ambitieniveau

B&W had wel de opties ‘niks doen’ (alleen de Rijks-bijdrage gebruiken) en ‘een beetje doen’ (ongeveer € 300.000 per jaar) aan het voorstel voor de raad toegevoegd, maar Van der Laan maakte duidelijk dat dat eigenlijk geen reële opties waren. Daarmee werd de wet overtreden, het kon zelfs dwangsommen opleveren. Marc Wit (CDA) suggereerde nog dat Zaanstad zelf de zaakjes wel op orde had maar Van der Laan maakte duidelijk dat de Rekenkamer in hun beoordeling van Zaanstad daar niet in meeging. Met de openheid was het in Zaanstad niet best gesteld. Het moest echt beter volgens de wethouder, die zei er zelf een ‘beetje buikpijn’ van te hebben: “We hebben een hoog ambitieniveau – maar het is duur.” Van der Laan zei voor een ‘8’ te gaan op het volgende rapport van de Rekenkamer (een ’10’ leek hem te hoog gegrepen).

Alle partijen gingen uiteindelijk in zijn betoog mee. Het grote aantal WOB-verzoeken (de Wet Openbaar Bestuur was de voorloper van de Woo) in Zaanstad baarde meningeen zorgen. Fidel Lopes (VVD): “134 Wob-verzoeken, dat is € 4.000 per verzoek”. Hij vond eigenlijk dat Den Haag extra geld zou moeten geven.

Cultuurverandering

Voor Juliëtte Rot (DZ) was het actieve (duurste) scenario de enige optie, “vragen naar de kosten is eigenlijk ongepast. We vragen ook niet wat participatie kost.” Nino Keijser (POV) ging daarin mee, “een beetje voldoen aan de wet” vond hij eigenlijk ook een rare optie. Guido van Zanen (D66): “het scenario is duur omdat we onze zaken niet op orde hebben. Mensen zijn te lang bezig om stukken boven water te krijgen. In de wet staat gewoon dat het moet, we moeten dat gaan doen.” Ook voor Carin Gouwerok (PVV) was de keuze niet moeilijk: “vreemd dat er drie scenario’s zijn voorgelegd terwijl er maar één scenario wettelijk in orde is.” Marc Wit (CDA) vond die keuze ook ‘bizar’.

Sietse Oppenhuizen (CU) sprak van “erg veel verzoeken en veel afwijzingen” en vroeg zich af: “Kan zo’n cultuurverandering eigenlijk wel in Zaanstad?” Van der Laan was hier wat minder zeker: “Grote cultuurverandering? Ja, ik hoop dat dat lukt.”

Melchior Mattens (PvdD): “Als we het niet doen gaan we nog meer Woo-verzoeken krijgen. Maar waarom investeren we niet om het vertrouwen van inwoners terug te winnen.” Ook ROSA’s Mariska Schuttevaer hoopte dat een actief scenario minder Woo-verzoeken op zou leveren en hamerde ook op de cultuurverandering: “belangrijker is dat we een open toegankelijke organisatie moet zijn voor iedereen.” David van Marlen (GL) was ook voor het meest ambitieuze scenario maar vond een meer open organisatie eigenlijk nog belangrijker: “als we willen dat meer dan de helft gaat stemmen moeten we meer ons best gaan doen.”

Aanmodderen

Wethouder Van der Laan kan met een gerust hart de stemming in de raad tegemoet kijken, iedereen was voor het hoge ambitieniveau. Een keus was er volgens hem eigenlijk ook niet echt:

“Als we niks doen blijven we aanmodderen, we voldoen niet aan de wet en staan om de haverklap bij de rechtbank. De kwaliteit die we nu leveren is gewoon onder de maat.”