Zaanstad en Wormerland moeten voor 1 oktober een besluit nemen over wie de zendmachtiging voor de lokale omroep voor de komende vijf jaar krijgt: De Orkaan of RTV Zaanstreek.

B&W van beide gemeenten stellen voor om de keuze uit te stellen en de aanvragers om de tafel te zetten om over samenwerking te praten. De Orkaan vindt dat zinloos. Als B&W geen besluit kan nemen, moet de raad de knoop maar doorhakken.

De zendmachtiging van RTV Zaanstreek liep in mei af. Omdat de fusiebesprekingen mislukten, dienden beide media zelf een aanvraag in die door een externe commissie werd beoordeeld. Maar Zaanstad wil niet kiezen, De Orkaan en RTV Zaanstreek zouden samen een aanvraag moeten indienen. Volgens De Orkaan is dat zinloos en kost het alleen maar extra tijd en geld.

Deskundigen

Het oordeel van de commissie is duidelijk:

“De Orkaan is in journalistiek opzicht sterker en zal meer fungeren als waakhond voor de democratie en als platform voor discussie. De Orkaan richt zich op online verslaggeving en is daarmee, gezien de ontwikkelingen in mediagebruik, toekomstgerichter. Hun plannen voor de toekomst zijn concreet geformuleerd en ambitieus.”

Over RTV Zaanstreek zegt de commissie:

“RTVI is traditioneler in aanbod via radio, televisie en maakt in mindere mate gebruik van alle online mogelijkheden en platforms. RTVI legt verslag van activiteiten en nieuws in de Zaanse samenleving, veel nieuws is afkomstig van NH Nieuws, RTVI werkt met veel vrijwilligers en is minder uitgesproken over de ambities voor de toekomst.”

Als de gemeente voor RTV Zaanstreek kiest, moet ze met die omroep “afspraken maken over de versterking van het journalistieke aanbod, zodat RTVI voor het nieuwsaanbod niet grotendeels leunt op NH Nieuws, én het verder ontwikkelen van het online aanbod met het oog op het bereiken van jongere doelgroepen en de toekomstbestendigheid van de lokale omroep.” Een keuze voor De Orkaan betekent dat er afspraken gemaakt moeten worden om ‘het huidige publiek van RTV Zaanstreek’ te bereiken.

Lees hier het volledige oordeel van de commissie plus hun beoordeling op verschillende criteria.

Uitstel

Zaanstad wil uitstellen en “beide partijen verzoeken om samen te gaan en het gezamenlijk beleidsplan uit te voeren, met de financiële ondersteuning ter hoogte van € 98.356.” Volgens B&W is dat het oordeel van de commissie: “een samengaan van al deze kwaliteiten (zou) de beste optie zijn vanuit de functie die een lokale, publieke omroep voor een stad als Zaanstad kan vervullen.”

Maar de deskundigen schrijven wat anders:

“Als gemeente Zaanstad een sterke lokale omroep ambieert én bereid is daar een budget van voldoende omvang tegenover te stellen (€ 300.000, eventueel in een groeiscenario) kan het de moeite waard zijn om met partijen onder leiding van een deskundige mediator aan tafel te gaan om alsnog te komen tot de uitvoering van het eerder overeen gekomen, gezamenlijke beleidsplan.”

Dus als dat geld er niet is, zijn nieuwe fusiebesprekingen zinloos.

Begrotingen

In de aanvraag die De Orkaan eind mei indiende, vroegen we een subsidie van € 129.000 van Zaanstad en € 10.000 van Wormerland. Met € 44.000 eigen inkomsten kwamen we op een totaal van € 183.000 – ruim een ton daarvan zou naar journalisten gaan.

RTV Zaanstreek ging uit van een totale subsidie van Zaanstad en Wormerland van € 183.000 voor het eerste jaar. Daarvan was € 73.000 bestemd voor personeel. Eigen inkomsten werden op € 2.700 begroot. Totale begroting: € 188.000. (In 2020 kreeg RTV Zaanstreek € 150.000 plus een extra subsidie voor de verhuizing van € 28.000 van Zaanstad en € 10.000 van Wormerland. De reguliere bekostiging was € 90.000 maar in 2017 vroeg RTV Zaan extra geld aan, die regeling stopt in 2022.)

Bekijk hier de beleidsplannen van RTV Zaanstreek en De Orkaan van eind mei 2020 (begroting Orkaan is apart document). In het gezamenlijke beleidsplan (dat dus niet doorging) hebben we aandacht besteed aan het verschil in online bereik van RTV Zaanstreek en De Orkaan: Bereikcijfers De Orkaan en RTV Zaanstreek 2019 2020.

Begroting 2.0

Nadat beleidsplannen en begroting waren ingeleverd, meldde Zaanstad dat we een nieuwe begroting moesten maken met een maximale subsidie € 98.000 van Zaanstad. Ook moesten we aangeven welke gevolgen dit voor de ambities zou hebben.

De Orkaan leverde beide documenten. Onze nieuwe begroting ging nu uit van een subsidie van € 100.000 van Zaanstad en € 10.000 van Wormerland en € 49.000 eigen inkomsten (waarvan nu al bijna 75 procent is gerealiseerd) en bijgestelde ambities: minder groei in bereik en eigen nieuws. In de nieuwe begroting gaan we uit van 1,5 fte journalisten.

RTV leverde geen nieuwe begroting en bijgestelde ambities maar mailde:

“aangezien het overgrote deel van onze begroting wordt besteed aan de basale benodigdheden om radio- en tv-programma’s te maken blijven enkel en alleen de personeelskosten over die we (fors) zullen moeten verlagen als de subsidie lager wordt vastgesteld dan het in ons beleidsplan gevraagde bedrag. Het verlagen van die kosten heeft direct gevolg voor de studiobezetting tijdens de kantooruren en daarmee op de inhoud van onze programma’s.”

Wie de begroting van RTV bekijkt, ziet dat een verlaging van de subsidie met € 73.000 betekent dat de omroep alle personeelskosten moet schrappen, het volledige budget gaat op aan studio’s, huisvesting, auto, kantine en productiekosten (uitzenden van radio en tv).

De Orkaan heeft met een bijgestelde begroting nog steeds 1,5 fte journalisten in dienst omdat er geen kosten zijn voor radio en tv; en omdat we zelf aanzienlijk meer zelf binnenhalen (advertenties, opdrachten, donaties).

De Orkaan kan met de subsidie van € 110.000 van Zaanstad en Wormerland samen nog steeds haar ambities waarmaken. Of RTV Zaanstreek dat kan is onbekend, een begroting ontbreekt en de gevolgen voor de programmering zijn niet beschreven.

Met de totale subsidie van € 110.000 zou ook een fusie-organisatie geen professionele journalistiek brengen, het volledige budget zal opgaan aan vaste kosten voor radio en tv, het komt in feite neer op continuering van een uitgeklede RTV Zaanstreek zonder journalistieke inbreng van De Orkaan. Dat is voor De Orkaan onbespreekbaar. En bij Zaanstad weten ze dat ook:

“het beschikbare budget (is) hierbij een struikelblok. Beide partijen vrezen dat, door gebrek aan budget, zaken die voor hen van groot belang zijn in de samenwerking zullen sneuvelen.”

Toch stelt Zaanstad voor om de beslissing uit te stellen, maar “de haalbaarheid van dit scenario is echter zeer risicovol.” Tja, denken wij dan: doe het niet.

Scenario’s

Wat is het alternatief? Kiezen voor één van de beide aanvragers.

Scenario A1: Keuze voor RTV Zaanstreek, dat betekent met de nieuwe begroting de overschakeling naar een volledige vrijwilligersorganisatie. Of Scenario A2: Keuze voor RTV Zaanstreek met een extra subsidie van € 76.000 (maar dat geld is er dus niet, maar er is ook geen begroting en plan voor deze variant). Volgens het raadsvoorstel heeft RTV Zaanstreek een hoofdredacteur en twee redacteuren in dienst in de nieuwe uitzendperiode, maar dat klopt dus niet voor scenario A1, alleen voor A2.

Scenario B1: Keuze voor De Orkaan, dus nog steeds voor een professionele nieuwsorganisatie. Of Scenario B2: keuze voor De Orkaan met een extra bijdrage van € 30.000 (graag!). In het laatste geval neemt De Orkaan 2 fte journalisten in dienst.

A1 en B1 blijven binnen de begroting, A2 en B2 zijn respectievelijk € 76.000 en € 30.000 duurder.

Volgens Zaanstad komen daar ‘frictiekosten’ van € 150.000 bij voor de ontmanteling van RTV Zaanstreek. De herkomst van dat bedrag is onduidelijk, als RTV Zaanstreek stopt, lopen de contracten af zodat er nauwelijks kosten zijn, alleen lopende arbeidscontracten zouden geld kunnen kosten (iedereen mag trouwens bij De Orkaan solliciteren). Bovendien bezit de stichting volgens de jaarrekening € 19.000 aan spullen. Die € 150.000 lijkt een ongefundeerde aanname. Als er frictiekosten zijn, zou ook Wormerland nog eens € 15.000 moeten aftikken. Uit antwoorden op technische vragen van raadslid Tjeerd Pietersma blijkt dat die € 150.000 het maximum is en dat RTV Zaanstreek voor de kosten die de beëindiging van de stichting met zich meebrengt een begroting in moet dienen. Omdat contracten gewoon aflopen zullen de kosten in de praktijk aanzienlijk lager zijn.

Dan is er ook nog Scenario C: fusie met een forse extra begroting (€ 200.000). Maar daar is dus geen geld voor. De Orkaan en RTV Zaanstreek bliezen in april de fusie af. RTV Zaanstreek vreesde dat er te weinig aandacht voor radio en tv zou zijn en De Orkaan hield vast aan de voorgestelde governance (geen programmamakers in het bestuur of PBO) en had vragen over de financiële transparantie. En die vragen hebben we nog steeds.

Raad aan zet

B&W wil dus gaan uitstellen, maar dat is gezien de financiële randvoorwaarden zinloos, een fusieomroep die de ambities en plannen van De Orkaan en RTV Zaanstreek voor een gemeentelijke bijdrage van € 98.000 (€ 1,39 per huishouden) kan waarmaken, is onhaalbaar.

De raad moet de knoop doorhakken, dus een amendement indienen voor Scenario A1 of B1 (B2 zou nog beter zijn voor De Orkaan!). Die amendement-optie wordt ook nadrukkelijk in het raadsvoorstel genoemd.

Op 7 september praat de raad van Zaanstad met de deskundigen, op 9 september wordt het voorstel in het Zaanstad Beraad besproken en op 16 september neemt de gemeenteraad een beslissing. In Wormerland wordt de aanvraag op 14 (voorronde) en 21 (raad) september besproken.

Hier alle stukken op de website van Zaanstad (25 augustus) en bij Wormerland. Het raadsvoorstel van Zaanstad is twee maal aangepast, alleen het laatste voorstel klopt. De subsidie voor De Orkaan was in de eerste versies onjuist, in Wormerland klopt het raadsvoorstel ook niet op dat onderdeel (B2), De Orkaan vraagt geen extra geld aan Wormerland, alleen de reguliere bekostiging.