Vorig jaar rond deze tijd schreef ik een artikel over de flora en fauna van de hooilanden van het Jagersveld.

Ik trof daar bijzondere plantensoorten aan als o.a Moeraswespen-orchideeën en heel veel aantrekkelijke bloeiende vlinder- en bijenplanten.

Door: David Sluis

Een week later (half juli) was het meest westelijke perceel tot de grond toe afgemaaid en afgevoerd en bleef een kaal stoppelveld achter.

Het afgelopen jaar heb ik nauwlettend de ontwikkelingen van het perceel gevolgd. Wekelijks ging ik er kijken, maakte foto’s en aantekeningen. In overleg met ROSA zijn er raadsvragen gesteld over dit rigoureuze maaibeleid. Is dit nog te rechtvaardigen in een tijd waarin insecten en inheemse flora zwaar onder druk staan?

De antwoorden op de Raadsvragen waren ronduit teleurstellend en getuigen van geen enkele actuele kennis van het terrein. Sterker nog, het gevoerde maaibeleid helpt het hele gebied (hooilanden) op termijn om zeep, durf ik te stellen, en delen zijn al om zeep.

Maar de Gemeente is zeker van hun zaak, zo bleek uit de vele reacties via sociale media en gesprekken tussen Raadsleden en College/ambtenaren.

Blauwgrasland

Ter verdediging van het gevoerde maaibeleid voert de gemeente steevast op, dat de hooilanden behoren tot de laatste restanten van het zogenaamde blauwgrasland, zie onder de beantwoording:

“Vraag 4: Waarom is het beheer (bijna) alleen maar gericht op botanisch beheer en niet op beheer gericht op instandhouding van andere organismen, zoals bijen en vlinders?

Antwoord: De velden in het Jagersveld zijn van het type zogenaamd blauwgrasland. Dit is een uiterst zeldzaam graslandtype waarvan in Nederland nog maar circa 30 ha aanwezig is (Zuidhoff et al. 1996). Om deze reden is het beheer van en in het Jagersveld op dit graslandtype gericht.”

Blauwgraslanden zijn van oudsher half-natuurlijke, matig voedselarme en vochtige/natte graslanden die extensief (weinig) gemaaid werden, meestal een keer per jaar. Dit creëert een soortenrijke vegetatie met bijzondere soorten, in een notendop. Men doet dit al decennia met veel succes, aldus de Gemeente Zaanstad, dus waarom stoppen? In het beheerplan van 2020-2024 staat dan ook doodleuk hetzelfde maai-regime voorgesteld.

Het Jagersveld is onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland en aangewezen door de Provincie Noord-Holland. Het beheer is voor rekening van de gemeente Zaanstad die hier ook een vergoeding voor ontvangt. De hooilanden zijn door de Provincie nauwkeurig botanisch getypeerd.

Wat blijkt, er is geenszins sprake (meer) van Blauwgrasland/Nat schraalland!

De hooilanden zijn nu getypeerd als Vochtig Hooiland, en dat is zeer algemeen in onze contreien (Polder Westzaan, Wormer en Jisperveld, Ilperveld etc) en daarbuiten. Kennelijk weet de Gemeente Zaanstad zelf niet wat de actuele stand van zaken is, terwijl men zich hiermee voortdurend op de borst klopt en Raadsleden ermee afpoeiert!

Maaibeleid vernietigend voor plant en dier

Erger nog is het feit dat het jarenlange kortzichtige maaibeleid inmiddels heeft geleid tot een sterk kwaliteitsverlies van het hele terrein. Het is wachten op een verdere afwaardering, vegetatiekundig gezien. Het meest westelijke deel is voor een groot deel vergrast met hoog opgaande grassen als Rietgras. In vergelijking met een luchtfoto uit 2005 kun je zien dat de verbreiding enorm is.

Na de maaibeurt in Juli (als het rietgras al zijn zaden kwijt is), groeit met name dit Rietgras, maar ook het Riet nog flink terug (>1m). Dit sterft in de winter af, en zorgt zodoende voor extra stikstof verrijking van de bodem, bovenop de toch al forse atmosferische depositie.

Dit proces is al jaren gaande, ter faveure van de grassen, die zich met zaden, maar vooral ondergrondse wortelstokken fors uitbreiden (monoculturen). In de knelpunten rondom het beheer van vochtige hooilanden schetst de Provincie dan ook, en ik citeer:

Ontstaan van dichte, soortenarmere en soms ook ruigere vegetaties, met een dikke strooisellaag (verruiging / vervilting). Dat uit zich in een groot aandeel van soorten als bijvoorbeeld rietgras…

Ik stuitte pas deze week op de documenten, nadat ik vijf politieke partijen (PvdA, Rosa, PvdD, GroenLinks, SP) had rondgeleid en exact dit verhaal had gedaan.

Wat te doen?

Ten eerste erkennen dat dit de situatie is, en niet je kop in het zand steken. Ten tweede je maaibeleid aanpassen (herstelbeheer?) en bijvoorbeeld een tweede keer maaien op de stukken waar nodig (ook advies Provincie). En let op, er zijn ook stukken die een ander regime behoeven, het is maatwerk! Zo pleit ik ook voor het laten winter overstaan (bv sinus-beheer) van bepaalde stukken om zodoende de levenscyclus van bepaalde insecten te kunnen laten voltooien, en de variatie te vergroten, maar dit kan zeker niet overal.

Je moet een gedegen plan maken, wat kunnen we en wat kunnen we niet. Factoren als verdroging kan zeker ook meespelen, en zo zijn er meer. Maar domweg doorgaan met het huidige beheer is de doodsteek op termijn.

Moeras-wespenochis

Vorig jaar zijn op de schralere stukken die in juli vol stonden met Moeraswespen-orchideeën, een Rode lijst soort (kwetsbaar), in koele bloede afgemaaid. De planten hadden nog geen zaad gezet, en waren waarschijnlijk nog niet eens bestoven (door wespen). Op de maaikalender voor orchideeën wordt dan ook geadviseerd Moeraswespenorchis pas in de maanden na september te maaien. Een geweldige zet van de gemeente, terwijl men in de beantwoording stelt:

“Vraag 8: Het westelijk deel is rijk aan orchideeën, hoe verhoudt de opmerking in het beheerplan dat er rekening gehouden wordt met de bloeiperiode van orchideeën zich met het feit dat er in juli gemaaid gaat worden?

Antwoord: Deze veronderstelling is niet juist. Het westelijk deel van grasland-oost is rijk aan orchideeën. Hier wordt in juli niet gemaaid.

Op het naastgelegen veld vond ik alleen Rietorchis, en deze zijn heel algemeen. De Moeras-wespenorchissen zijn dit jaar niet meer opgekomen, waarvoor veel dank aan de Gemeente Zaanstad!

Bij schrijven van dit artikel zijn heel veel planten nog vol in de bloei, te veel om op te noemen, en sommige beginnen pas, zoals de prachtige Grote kattenstaart, maar gemaaid gaat er worden deze week, zo verzekerde de gemeente.

Waar zijn ze in hemelsnaam mee bezig? Het mist nuance, inzicht, dialoog. Ecologisch heb ik dan ook geen hoge pet op van het gehele apparaat. Zeker ook omdat ze totaal ongevoelig zijn voor advies en kritiek. Het dendert maar door als een olifant in een porseleinkast.

Nou, veel plezier van de week als je er langs loopt. Neem nog wat foto’s nu het nog kan.

Blauwgrasland, pffffff…