De val van het regime van de Syrische dictator Bashar al-Assad heeft veel losgemaakt. Niet alleen in Syrië zelf, maar ook bij vluchtelingen die bijvoorbeeld in de Zaanstreek wonen. Er is weer hoop op een vrij en veilig Syrië. Toch is er nog veel onduidelijkheid en dat zorgt voor angst. De Orkaan sprak met Abdel, die in de Zaanstreek woont.

Abdel, een man van middelbare leeftijd, woont nu iets meer dan een jaar in Nederland. In zijn thuisland, waar hij zes jaar oorlog meemaakte, had hij een industriële baan. Abdel sloot zich aan bij een groepering die het niet eens was met het geldende regime en nam deel aan demonstraties, daarnaast deed hij ook humanitair werk. Dit zorgde ervoor dat zijn veiligheid zo in het geding kwam dat hij besloot te vluchten. Via Turkije kwam hij in Nederland terecht. Volgens Abdel leefden de verschillende bevolkingsgroepen in Syrië tijdens zijn jeugd in harmonie samen:

‘We spraken niet over religies. Ik bleef laat op en ging naar de disco.’

Door de oorlog veranderde alles:

‘Koerden, Arabieren, Turkmenen, Alawieten en alle bestaande religies leefden duizenden jaren samen, maar deze oorlog verpestte alles. Elke partij wil nu de macht in Syrië grijpen en zelf bepalen hoe zij dat willen. Dit regionale conflict werd internationaal vanwege de inmenging van grote spelers zoals de VS, Rusland, Iran, Turkije en Israël.’

Hayat Tahrir al-Sham

De rebellen van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) leken dictator Assad te verdrijven. Dit leidde tot blijdschap onder de Syriërs, die massaal de Europese straten op gingen. Ook op de Gedempte Gracht in Zaandam werd gefeest.

HTS wordt door veel landen als een terroristische organisatie beschouwd vanwege hun historische banden met Al Qaida. HTS-leider Al Julani verbrak in 2016 de banden met Al Qaida en probeert sindsdien een gematigder koers te varen.

Twee weken geleden werd bekend dat de Amerikaanse regering overweegt om HTS van hun lijst met terroristische organisaties te halen, om zo betere betrekkingen te krijgen met de nieuwe Syrische regering. HTS zegt dan ook een gematigder beleid te willen uitvoeren. De prijs op het hoofd van Al Julani, zo’n tien miljoen dollar (circa 9,5 miljoen euro) komt te vervallen wanneer HTS van de lijst wordt geschrapt. 

Abdel weet nog niet wat hij nu van HTS moet vinden en denkt dat buitenlandse invloed het belangrijkst zal zijn voor de toekomst van Syrië:

‘Vroeger hoorde ik wel over ze, maar op dit moment ben ik niet in Syrië om het te kunnen beoordelen. Er loopt nu een proces om de machtsverdeling in Syrië te bepalen en daar spelen andere landen een grote rol in. Ik denk ook dat de vlucht van Assad werd geregeld vanuit het buitenland. Alles beweegt vanuit het buitenland, helaas is Syrië het theater van het conflict. Niets meer, niets minder.’

Terugkeer

Mohammed al-Bashir, die na de vlucht van Assad interim-premier werd, riep gevluchte Syriërs op om terug te keren en het land weer op te bouwen. Sommige landen stimuleren dit door Syriërs geld aan te bieden om terug te gaan. Abdel vreest echter dat het opbouwen van het land geen zin zal hebben, omdat het geweld volgens hem niet zal stoppen.

‘Noch hij (al-Bashir, red.), noch iemand anders kan de vluchtelingen veilig laten terugkeren. Het conflict in Syrië zal doorgaan, bijvoorbeeld door de jihad. Syrië is een staat van afschuw en angst. Niemand begrijpt dat, behalve zij die het met eigen ogen hebben gezien.’

De Nederlandse staatssecretaris van Asielzaken, Marjolein Faber, heeft inmiddels besloten dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) het komende halfjaar geen asielaanvragen van Syriërs behandelt. Volgens haar zou er te veel onduidelijkheid zijn over de situatie in het land om tot een ‘gemotiveerde’ beslissing te komen. Abdel maakt zich zorgen over deze beslissing:

‘Het is mogelijk dat de situatie de komende zes maanden een beetje kalmeert, maar het zal weer ontploffen. Ik ken Syrië, en de komende twee jaar kun je sowieso niet zeker weten of je terug kunt keren. Nu willen ze dit beoordelen in zes maanden.’

Hij betwijfelt dan ook of Syrië ooit weer veilig zal worden:

‘Er zijn verschillende landen die invloed hebben op de situatie in Syrië, en die landen zijn ook allemaal met elkaar in conflict. Ook in Syrië zijn verschillende groepen, die allemaal verschillende ideeën hebben. Twintig jaar geleden was dit niet echt een probleem. Sinds de revolutie in Syrië, die nodig was vanwege het regime van Bashar al-Assad, is er een conflict ontstaan. Ik denk dat vrede niet meer mogelijk is.’

Raket

Even wordt het interview met Abdel onderbroken. Hij pakt zijn telefoon en laat een WhatsApp-groep zien. In deze groep zitten Syriërs die filmpjes naar elkaar sturen. Deze filmpjes tonen kapotgeschoten auto’s en gebouwen, volgens Abdel recent gebeurd, na het vertrek van Assad.

Hoewel Abdel bang is nooit meer veilig terug te kunnen keren naar zijn land, mist hij Syrië – maar dan wel het Syrië van vroeger:

‘Natuurlijk mis ik mijn land. Ik mis mijn oude land, míjn land, waar ik mijn jeugd heb doorgebracht en waar ik bij bruiloften was. Er was toen een echte samenleving. Ik had vrienden van allemaal verschillende achtergronden, en ik zou willen dat zij weer dicht bij mij waren. Als ik nu naar een foto van Syrië kijk, een foto van tijdens de oorlog, doet het veel pijn. Ik kan niet terugkeren door wat er is gebeurd en wat ik heb gezien. Ik zeg je: ik heb veel gezien. Op een dag werd mijn huis door een raket geraakt. Vier straten verderop werd de inslag gevoeld, en ik woonde erin.’

Hoewel Abdel het oude Syrië mist, voelt hij zich ook in Zaandam op zijn gemak:

‘Zaandam is een lieve en mooie stad, waar goede mensen zijn. Ook de voorzieningen zijn er goed. Ik vind het Nederlandse platteland ook erg mooi. De Nederlanders zijn daarnaast ook mooie mensen.’

Angst

Abdel is bang. Bang voor zowel zijn eigen toekomst als die van Syrië. Hij was daarnaast ook bang om mee te werken aan dit artikel. Na even getwijfeld te hebben, ging hij akkoord met een interview, op voorwaarde dat we geen foto van hem zouden maken en zijn echte naam achterwege zouden laten.

Deze angst heeft alles te maken met het verhaal van de Syrische activist Mazen al-Hamada. Al-Hamada, een fervent tegenstander van Assad, vluchtte in 2014 naar Nederland en kreeg asiel. Hij had het zwaar in Nederland, mede door zijn oorlogstrauma’s, en belandde uiteindelijk op straat. In 2020 reisde Al-Hamada onverwachts terug naar Syrië. Over de reden van zijn terugkeer bestaat onduidelijkheid. Een vriend van hem vermoedde dat hij was beïnvloed of onder druk was gezet om terug te gaan.

Eenmaal in Syrië verdween Mazen al-Hamada uit beeld. Na de val van het regime van Assad werd hij dood teruggevonden in de beruchte Sednaya-gevangenis, waarover telkens meer huiveringwekkende details bekend worden. Abdel:

‘Hij was in Nederland voor bescherming. Hoe en waarom hij weg is gegaan, weet niemand. Het enige dat zeker is, is dat hij is vermoord in Syrië.’

Op de avond na het interview ontvangen we nog een WhatsApp-bericht van Abdel. In dit bericht staat een link naar een video op de Facebookpagina van Net in Nederland, een online platform voor nieuwkomers van de NPO. De video gaat over mensen die terugkeerden naar Syrië en hun eigen woonplaats door de verwoestingen van de oorlog niet meer herkenden.

Door: Rick Nieborg, foto boven: Pexels – Abdalhady Mansour, tweede foto: Dennis Dallinga, overige foto’s: een Syrische vriend van Orkaankracht Remi Kerkhoven. Abdel is niet de echte naam van onze bron, die wil hij gezien de onduidelijke situatie niet openbaar maken, de naam is wel bij de redactie bekend.