Afgelopen week werd het standaardboek 1100 Zaanse Molens van Ron Couwenhoven gepresenteerd.
Maar echte molens draaien natuurlijk. Hoe dat rond de eeuwwisseling ging, weten we nu dankzij een ± 115 jaar oud filmpje dat door filmmuseum EYE op YouTube werd gezet.
Binnen een minuut zien we 21 molens langs de Zaan. Door Ron Couwenhoven en Geke van de Kamp van het Gemeentearchief werd de film in 2008 beschreven.
De Os met wieken
De film begint bij molen De Os (op de Zaanse Schans, toen nog met wieken, foto links boven) en eindigt op de Hemmes waar toen nog acht molens stonden.
De opnames werden tussen 1897 en 1901 gemaakt door de American Mutoscope and Biograph Company. Opnames van Nederland uit deze periode zijn onder andere de kroning van koningin Wilhelmina, het strand van Scheveningen en de molens van de Zaanstreek.
Volgens Ron Couwenhoven zijn de beelden na 1898 gemaakt, “want pas in dat jaar werd de oostelijke schuur van De Witte Klok gebouwd en die zien we op dit filmpje.” De Witte Klok is de laatste molen die we zien op het filmpje.
Op de film zijn achtereenvolgens te zien:
- Oliemolen De Os (half zichtbaar) – bestaat nog, maar is onttakeld.
- Oliemolen De Wind of Het Vliegend Hert – verbrand op 22 november 1914.
- Oliemolen De Kat – bestaat nog. Nu verfmolen.
- Pelmolen De Grootvorst – verbrand op 24 maart 1928.
- Oliemolen De Vergulde Haan – afgebroken in februari 1904.
- Op de achtergrond pelmolen De Houtsnip – gesloopt in 1908.
- Pelmolen De Grauwe Gans – onttakeld in 1914. Restant voorzien van motor.
Links van de Kalverkerk
- Oliemolen De Strijd – verband op 22 februari 1949.
- Oliemolen De Dood – verbrand op 18 november 1915.
- Oliemolen Het Oude Bonte Kalf – in 1905 tot stellinghoogte afgebroken.
Rechts van de Kalverkerk.
- Oliemolen Het Zwarte Kalf – verbrand op 14 september 1924.
- Oliemolen St. Lucas of Schoenlapper – gesloopt in 1910.
- Oliemolen De Poelsnip – in februari 1922 tot stellinghoogte afgebroken.
Op de Hemmes
- Oliemolen De Prolpot – verbrand op 18 juni 1917.
- Links van het molenlijf pelmolen Het Kuiken, gesloopt in 1903,
- Rechts van het molenlijf pelmolen Sint Pieter, gesloopt in 1903.
- Oliemolen De Oranjeboom – in mei 1938 onttakeld.
- Oliemolen De Oude Zwan – in oktober 1936 onttakeld.
- Daarachter oliemolen De Roggebloem of Tasch – gesloopt in juni 1913
- en oliemolen De St. Willibrordus – in november 1938 afgebroken tot stellinghoogte.
- Rijstpelmolen De Witte Klok – afgebroken in september 1924 en verplaatst naar Oudorp, waar hij als Rode Hert korenmolen werd. De molen bestaat nog steeds.
Molen De Houtsnip staat hier niet op. NR 6 met die lichte schuur is Het Zwarte Kalf. Gr klaas
Prachtig! - Deze filmpje is ook te zien in een tonnetje in De Huisman op de Zaanse Schans in de oude papier schuur die ook te zien is in de filmpje! Zo speciaal. Gefeliciteerd ook Ron met de 1100 Zaanse Molens!
ik mis de molen "Het Blauwe Paard een zogenaamde pismolen uit WEstzaan die van de familie is geweest. Familie IJff. mensen brachten daar een emmer segmenten (pis)dat werd gebruikt volgens een oud westzaner om het blauwsel klaar te maken. weet iemand hier meer van ??
Die molen staat niet op dit filmpje omdat deze gemaakt is aan de Zaan. Zaanse Schans t/m Hemmes. In het boek 1100 Molens staat Het Blauwe Paard vast wel.
In 1100 Zaanse Molens staat het Blauwe Paard ook niet, want een molen met die naam heeft nooit bestaan. De blauwselmolen in Westzaan heette De Blauwe Hengst (het was dus wel een paard).
Prachtig. Gelukkig krijgen we komend weekend waarschijnlijk weer een molen erbij.
Cliffhangertje? Vertel!
Wat is er toch veel veranderd in 100 jaar.
Een prachtig stukje geschiedenis. Hans