CDA-raadslid Marc Wit noemt de jarenlange strijd over de Zaanse Schans een treurspel, zijn D66-collega Jan de Vries: “altijd geduvel en gedonder”.

Wethouder Annette Baerveldt vindt het dossier met gevoel voor understatement “best wel een uitdaging”.

Er bestaat een goede kans dat de gemeenteraad een positieve zienswijze over de ontwikkelstrategie (OS) van de Zaanse Schans gaat geven, maar zeker niet van harte en beslist niet unaniem.

In de strategie gaat het over praktische zaken als beheersing van de toeristenstroom en parkeeroverlast middels de aanleg van een fietspad en de bouw van een parkeergarage. Zonder de ontwikkelstrategie kunnen er geen concrete plannen gemaakt worden. Die plannen gaan best ver: naast het nieuwe fietspad en de parkeergarage gaat het ook om een nieuwe entree, de toekomst van het Zaans Museum, de verhuizing van VV Zaandijk, de uitbreiding van het Molenmuseum, het sportveld van het Michael-college, betaald parkeren in oud-Zaandijk en aan de Diederik Sonoyweg, een voetgangersbrug over de Leeghwaterweg en uitbreiding van de Zaanse Schans zelf.

Massatoerisme

In het document wordt nadruk op het culturele erfgoed (het verhaal van 1850) en niet meer op groei van het massatoerisme. Een curieuze tegenstelling in een periode waar het bezoek aan de Zaanse Schans vrijwel is stilgevallen. Maar de strategie dateert dan ook uit november 2019. Toen was de dreiging reëel dat de Schans ten onder zou gaan aan haar eigen succes, nu is het voor ondernemers de vraag of ze de crisis overleven. De Zaanse Schans is immers extreem afhankelijk van de internationale toeristenstroom.

De afgelopen tijd heeft de Stichting niet gebruikt om een ‘corona-versie’ van de plannen te maken, zij koersen op de lange termijn waarbij kennelijk verwacht wordt dat het toerisme zich geheel gaat herstellen. In de alternatieven van ondernemers en bewoners komt corona wel aan bod.

Wantrouwen

Meningsverschillen worden bij bewoners en ondernemers gevoed door een diep wantrouwen tegen het bestuur van de Stichting de Zaanse Schans. Zowel bewoners als ondernemers zijn al uit dat bestuur gestapt. De insprekers namens ondernemers en bewoners noemden het bestuur bijvoorbeeld “regentesk en over de houdbaarheidsdatum”. Er zou een diepe kloof tussen ondernemers en erfgoed zijn en ook wantrouwen tegenover de gemeente.

Ook lijkt het erop dat ondernemers op invoering van de retributiebelasting koersen (“ondernemers gaan geen intentieverklaring voor alternatief tekenen, laat erfgoed maar betalen”).

Een deel van de raad en de wethouder hadden desalniettemin vertrouwen om in die drie visies een ‘gemene deler’ en overeenkomsten te vinden. Maar in feite is men over weinig eens. Ook in de gemeenteraad was men niet eenstemmig, vooral niet over de keuze tussen commercie (massatoerisme) en erfgoed.

Adviesraad

En zelfs als er overeenkomsten gevonden worden is het probleem van het bestuur niet opgelost. Een nieuwe ‘bestuursstructuur’ is wel in de maak, maar nog niet gerealiseerd. Maar ook zo’n nieuwe structuur waarbij ‘professionele bestuurders’ in plaats van vertegenwoordigers van de partijen in het bestuur zitten, kan niet op applaus rekenen. Bewoners en ondernemers willen eigenlijk hun vertegenwoordiger in een bestuur niet kwijt (ondanks dat ze er vrijwillig uitstapten), uitsluitend via een adviesraad hun stem kunnen laten horen is te mager voor ze.

Het voorstel moet nog door de gemeenteraad, en daarna kan het spel over de praktische uitvoering beginnen. Alsof er nooit corona heeft bestaan.