Op 1 januari vroegen we het (“Waar was Berserik“), op 2 januari kwamen de de reacties binnen (Oostzijderveld) en vandaag publiceren we het – voorlopige – resultaat van de zoektocht.
Het ging om de plek waar schilder Hermanus Berserik een Zaans schilderij gemaakt zou hebben: Winter bij Zaandam.
Jaap de Jong stelde vraag – naar aanleiding van een overzichtstentoonstelling van Berserik – en geeft hier het antwoord.
Heel voorzichtig durven we te concluderen dat de kunstschilder Hermanus Berserik in het schilderij Winter bij Zaandam de stellingmolens De Windjager en De Huisvrouw heeft vastgelegd. Beide stonden toen in het Oostzijderveld bij Oostzaan.
De foto die Bert Versteeg ons toestuurde (dank daarvoor) bevestigt dat. Op de voorgrond De Windjager en op de achtergrond De Huisvrouw die in 1981 is afgebrand. (foto Gemeentearchief Zaanstad)
Teun Berserik, zoon van Hermanus, zegt dat:
“Bers naar de natuur schilderde, maar zelden een op een. Het was altijd een interpretatie van het geheel. Soms met toevoegingen van onderdelen uit een van zijn schetsboeken die hij jaren daarvoor had getekend.”
De Windjager en De Huisvrouw waren beide hobbyzaagmolens. Molenaar Sopke Vergouw is in 1961 begonnen met de bouw van De Windjager. De molens waren goed zichtbaar vanaf de A7. En dat zou kunnen verklaren waarom Berserik uitgerekend deze molens heeft geschilderd.
Volgens Teun Berserik ging zijn vader in de winter van 1980 enkele dagen naar Friesland waar hij rond de kerst een vriend bezocht.
“Het ligt voor de hand dat hij op de terugweg de Afsluitdijk heeft genomen en zo in Zaandam is beland. Hij trok altijd een of twee keer per jaar enkele dagen het land door om vrienden en collega’s te bezoeken. Van die gelegenheden maakte hij meteen gebruik om de omgeving te verkennen op onderwerpen ‘waar hij wat mee kon’, zoals hij placht te zeggen.”
In Museum MORE zijn schetsboekjes te zien waarin Hermanus Berserik schetsmatig noteerde wat hij de moeite waard vond. Die schetsen en tekeningen zijn al kleine kunstwerkjes.
Over De Windjager schreven we al een paar keer (en kijk naar de filmpjes die bij de reacties worden genoemd).
Ik heb er geschaatst vele jaren …winter 86 87…… daarna als herinnering aan de rustplaats na een dagje schaatsen vanuit de neckermolen. Naar het zwet en dan Zaandam oostzaan prachtige herinnering jaren 80
De tekst bij dit artikel klopt niet helemaal want het molentje is niet gebouwd in 1961 maar eerder. De heer Sopke Vergouw is op twaalfjarige leeftijd begonnen met de bouw van de molen op een erf ongeveer halverwege de straat de Oude Zwan in `t Kalf. In 1961 moest de molen wijken voor Plan Kalf en op de huidige locatie herbouwd. De heer Vergouw heeft de molen steeds veranderd, zo was de romp aanvankelijk breder. Ook de Huisvrouw heeft heel wat afgereisd. Dit molentje werd al voor 1795 als slijpmolen voor een smid gebouwd in Koog aan de Zaan, in 1892 werd het molentje gekocht door Cornelis Zemel die molensloper van beroep was. Deze Zemel sloopte de molen echter niet maar verplaatste deze naar zijn werf aan het Sloperspad ( nu Rembrandtstraat in Zaandam West. Zemel ging met de moleno.a.latten en stokken zagen. In 1927 zou het molentje weer worden verplaatst omdat de Schilderbuurt daar zou worden gebouwd. Tijdens het hijsen viel het achtkant echter uit de takels en raakte zwar beschadigd en omdat het de nieuwe eigenaar ontbrak aan financiele middelen duurde het tot 1932 eer de molen herbouwd kon worden. Deze herbouw vond plaats op een erf pal ten zuiden van de A8 thv van de Koekoeksbloemweg in Kogerveld.Lang hield de molen het op die plek niet uit want in 1935 werd hij weer verplaatst naar erf iets oostelijker bij het Kalverpad thv de A8. Op deze locatie hield de molen het uit tot 1964. In dat jaar werd de molen weer verplaatst naar zijn laatste erf , ten oosten van de A7 en ten zuiden van de Windjager op het grondgebied van Oostzaan. Op 22 mei kwam er een eind aan het bestaan van de Huisvrouw want op die dag ging hij in vlammen op.
Molen de Windjager in de winter van 1996.
Een film van molenaar Sopke Vergouw.
Digitaal bewerkt door otterdvd. 2016
https://www.youtube.com/watch?v=yFjN4tbQvWk
https://www.youtube.com/watch?v=tGPnrcaolq0
Zaagmolen De Windjager in het Oostzijderveld te Oostzaan.