Zo’n vijftig dames zijn vanaf april al in touw voor De Notenkraker, een theaterproductie die speciaal gemaakt is om de twintigste verjaardag van het Zaantheater te vieren.

Zij maken de kostuums voor de tweehonderd artiesten die op het toneel staan en schilderen decorstukken. Muizenstaartjes en tachtig tutu’s voor de kinderen die gerekruteerd zijn bij de Zaanse dansscholen. De voorstelling is gebaseerd op het verhaal achter het ballet De Notenkraker en de muziek van Tsjaikovski.

Een bijdrage van Jaap de Jong

Het is een ongewoon schouwspel als je op donderdag de foyer van het Zaantheater binnenloopt en een volle bak ziet met dames die achter naaimachines zitten, patronen uitleggen en op plastic vellen (tafelzeiltjes met een misdruk) matroesjka’s schilderen. Er blijken meer dan genoeg vrouwen te zijn die nog weten hoe je met een naaimachine moet omgaan. ‘De belangstelling neemt alleen maar toe,’ zegt Corry de Bruin, een van de vrijwilligers. ’Je ziet steeds meer stoffenkramen op de markt verschijnen.’

Bij die marktkramen kun je ook kostuumontwerpster Heleen Heintjes tegen komen. Op zoek naar goedkope lappen stof of restanten. Zij is verantwoordelijk voor het ontwerp van alle kostuums en zij coördineert elke donderdag de uitvoerende werkzaamheden. Het bijzondere van de Zaanse Notenkraker is dat zij geen strooptocht langs allerlei verhuurbedrijven hoeft te maken om de juiste kleding te vinden. Zij is begonnen met het maken van een boek met tekeningen van alle kostuums die zij in gedachten had. Een deel daarvan hangt al in het rek.’ Het bijzondere van deze aanpak is die die onbetaalbaar zou zijn zonder alle vrijwilligers.’

Een passie

De jurk met alle toebehoren die hoofdrolspeler Wivineke van Groningen op het toneel draagt, is uitgevoerd door Wendy Stikkelorum, een modestyliste uit Wormer. Zij heeft een opleiding coupeuse gevolgd en heeft zich aangemeld voor het vrijwilligerswerk ‘om nog veel te kunnen leren in de praktijk. Dit is voor mij een goede leerschool,’ zegt ze. ‘Het werk, het hele proces van het ontwerpen tot en met het realiseren, ervaar ik als een passie. Het was een mooi moment toen alle onderdelen klaar waren en tot een geheel samenvielen. Ik ben ook heel benieuwd hoe het is als ik het straks tijdens de uitvoering op het toneel zie.’

Is dat geen wrang vooruitzicht, maanden hard werken aan een bijzondere aankleding en na de laatste voorstelling verdwijnt alles in kasten? Heleen Heintjes haalt haar schouders op. ‘Waar moet ik het allemaal bergen als ik de kleding van alle voorstellingen zou bewaren? Zo zit mijn werk in elkaar. Na de laatste voorstelling is het klaar.’

Zaans Vuur

Corry de Bruin was als vrijwilliger al betrokken bij Zaans Vuur, een productie ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan van het Zaantheater. Die voorstelling was ook het resultaat van een samenwerking met de Zaanse regisseur Bruun Kuijt, tekstschrijver Wiske Sterringa en dirigent Bas Odijk die de muzikale leiding heeft. Corry reageerde op een oproep in de nieuwsbrief van het Zaantheater. Als gediplomeerd hoedenmaakster heeft ze een ontwerp gemaakt voor een van de hoeden (die ze nog moet maken).

‘Je werkt hier met vrouwen die de kneepjes van het vak kennen. Ik doe dit werk allang, maar ik leer hier nog steeds veel.’ Ze heeft nu drie kettingen meegenomen die ze thuis heeft gemaakt van de knopen die zij in de loop der jaren heeft verzameld. ‘Ik wist niet dat ik het kon.’
Het zelf maken van de kostuums geeft meer vrijheid om je eigen ideeën te volgen, zegt Heleen Heintjes. ‘Het is heel leuk om met dit team samen te werken. Om de gelegenheid te krijgen om je kennis over te dragen. Mensen komen hier met de verontschuldiging dat ze eigenlijk niet kunnen schilderen en zijn verbaasd als ze ontdekken dat ze het kunnen leren. Ik ben gewend om in teams te werken, maar dan voor commercials of films. Dan werk je altijd onder grote druk. Je komt ’s ochtends hollend aan, je zegt hallo met een broodje in je mond en je gaat meteen aan de slag. Alles wat je moet doen, is uitvoerig besproken en hoe je het moet doen ligt vast. Je werkt in een keurslijf. Je kunt ’s avonds niet zeggen, de rest komt morgen wel. Die druk heb je hier helemaal niet. Voor mij blijft het wennen dat je eerst rustig een kop koffie kunt drinken en een praatje maken.’

Het verhaal van De Notenkraker speelt zich af tijdens Kerstmis als de notenkraker onder de kerstboom verandert van een pop in levend wezen en met de tinnensoldaatjes de strijd aanbindt met de Muizenkoning. (Van een aantal grote kostuums zijn kleine varianten gemaakt voor de poppen). Zo begint een sprookjesachtige tocht door de Zaanse nacht. Met vijftien songs op muziek van Tsjaikovski en met teksten van Wiske Sterringa. De kerstboom schijnt een meesterwerk van de vrijwillige decorbouwers te zijn, maar dat kunnen we niet bevestigen. Het is de grote verrassing die achter gesloten deuren blijft liggen. Tot dinsdag 11 december als de première is.