De Vermaning in Krommenie staat in de steigers en is ‘verpakt’ in zeilen. De houten doopsgezinde kerk ondergaat een dure onderhoudsbeurt die hard nodig is. De kleine gemeente kan deze last – die in de zes cijfers loopt– net aan dragen dankzij de verkoop van de pastorie.

Het onderhoud omvat het schilderen van het buitenwerk, herstel van schade aan het hout en het vervangen van de vier ramen aan de oostzijde. Dat laatste is een kritisch onderdeel. ‘De bestaande ruitjes hebben een speciale tint waardoor een heel bijzonder licht in de kerk valt. Dat willen we graag zo houden. Daarom hebben we de aannemer gevraagd het niet te vervangen door restauratieglas maar de bestaande ruitjes te hergebruiken,’ zegt Jan van Renselaar die samen met Evelien Mager de kerkenraad van de Krommenieër gemeente vormt.

Rijksmonument

De kleine gemeente (veertig doopsgezinden) is verantwoordelijk voor een kerk met de status van Rijksmonument. Dat verleden schept verplichtingen, maar dat doet de toekomst even zeer. ‘Wij houden rekening met het moment, wanneer het ook mag vallen, dat er geen doopsgezinden meer zijn,’ zegt Jan van Renselaar. ‘Wij vinden het belangrijk dat er dan voor de komende generaties een blijvende herinnering is aan ons verleden. Aan ons geloof en aan de invloed die het heeft gehad op de samenleving. Ons erfgoed is een herkenbare brug naar ons verleden.’

Het bijzondere van het doopsgezinde geloof is de vrijwillige doop op volwassen leeftijd. Op 25 januari aanstaande is het vijfhonderd jaar geleden dat in het Zwitserse Zürich de eerste volwassenen werden herdoopt. (Wederdopers is in Nederland een oud woord voor doopsgezinden.) Tot afgrijzen van de gevestigde kerken.  Wie zich laat dopen schrijft ook zijn eigen belijdenis, naar eigen ideeën en inzichten en niet op basis van een religieus format met leefregels en voorschriften. ‘We merken dat deze vorm van belijden voor mensen een drempel is om toe te treden tot de doopsgezinde gemeente,’ zegt Jan van Renselaar. ‘Dat geldt ook voor onze vrijzinnigheid.’

‘Je hoeft niet per se in God te geloven om goed te doen voor de mensen,’ preciseert Evelien Mager.

Blusemmers

De Vermaning in Krommenie is een afspiegeling van de toenmalige weerstand tegen het doopsgezinde geloof. De kerk staat wat achteraf (inverdan op z’n Zaans) en is ontworpen als een schuur. Want de doopsgezinde kerk mocht van de overheid uiterlijk in niets op een kerk lijken. Het eerste Vermaanhuys in Krommenie ging in 1702 verloren in de grote brand die een groot deel van het dorp verwoestte. Het zegt veel over de betrokkenheid en de omvang van het doopsgezinde geloof dat binnen zeer korte tijd voldoende geld was ingezameld voor een nieuw kerkgebouw. De huidige Vermaning die op Hemelvaartsdag op 17 mei 1703 werd ingewijd. Naast de ingang van de Vermaning hangen nog de leren blusemmers die de burgerlijke gemeente Krommenie na de verwoestende brand verplicht stelde.

In die tijd was zestig procent van de Zaanse bevolking doopsgezind. Onder wie ondernemers van naam en faam zoals Kaars Sijpesteijn, Verkade, Duyvis en Honig. De doopsgezinde ir. J.C. Kaars Sijpesteijn, directeur van de Linoleumfabriek, bedacht samen met personeelschef Tjemme Groot de AOW als waardevaste volksverzekering voor iedereen.

Scepsis

De doopsgezinden gemeenten van Krommenie en Zaandam werken nauw samen. ‘Het is voor onze leden belangrijk dat de doopsgezinde gemeente Krommenie als zodanig blijft bestaan.’ De noodzaak was duidelijk, maar er was ook enige scepsis door de verschillen in cultuur. Maar dat bleek niet terecht. Het is een hechte gemeente die beurtelings in Krommenie en Zaandam een dienst houdt.

De gemeente doet zijn best om jongeren te interesseren voor het doopsgezinde dachtengoed. Dat lukt mondjesmaat, maar de aanwas is niet voldoende om het natuurlijke verloop op te vangen. Evelien Mager doet haar best om de kerk onder de aandacht te brengen als een uitgelezen locatie voor een uitvaart of huwelijk. ‘Door de akoestiek leent de kerk zich goed voor muziekuitvoeringen. We waren goed op weg met al die activiteiten totdat corona uitbrak. We pakken die draad nu weer op.’

Pasen en Kerstmis zijn momenten waarop mensen de kerk weten te vinden. De kerstdienst is op woensdag 25 december om 10 uur in de vermaning in Zaandam. Krommenie handhaaft ook de traditie van een klassiek kinderkerstfeest op dinsdag 24 december om 19.00 uur. Het kerstverhaal wordt voorgelezen en kinderen spelen de rollen uit het kerstverhaal. ‘Dat gaat nu wat speelser dan een mijn tijd,’ zegt Jan van Renselaar. ‘Toen moest je je inspannen om lappen tekst uit je hoofd te leren. Dat liep via de zondagsschool, Dat hoeft niet meer. We hebben trouwens geen zondagsschool meer.’

De doopsgezinde gemeente Krommenie heeft een nieuwe website: www.vermaning-krommenie.nl

Door Jaap de Jong. Bronnen: interview met Jan van Renselaar en Evelien Mager, Encyclopedie van de Zaanstreek, website van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit.