Het is maandag 24 mei 1993. Nog twee dagen en dan komt er in Zaanstad hoog bezoek. Michail Gorbatsjov, ooit de leider aller Russen, strijkt neer in het Czaar Peterhuisje in Zaandam.
In zijn glorietijd was hij president van Rusland, de machtigste man in het Czarenrijk. Tot zijn val in 1991. Zijn opvolger werd Breznjev.
Gorbatsjov had nu tijd te over om het buitenland te verkennen. En, wat is er dan mooier in dat verre buitenland dan het Czaar Peterhuisje? Een Czaar die overigens bij zijn bezoek aan Zaandam na acht dagen vertrok. Omdat de publieke belangstelling in Zaandam te overweldigend was. Het bezoek van zijn Russische evenknie, Michael Gorbatsjov, deed denken aan soortgelijke omstandigheden.
De expeditie Gorbatsjov zou in het geheim uitgevoerd worden. Zijn Russisch reisgezelschap bestond slechts uit enkele personen/Russen. En een kleine Nederlands deputatie. Die Nederlandse club eiste, om geen ruchtbaarheid te geven aan het Gorbatsjov bezoek, strikte geheimhouding. Maar hemelse omstandigheden zagen dat anders.
Die ‘hemelse’ regie bleek het Dagblad Zaanstreek te zijn. Die krant publiceerde op dinsdag het bezoek van de ex-leider aller Russen. En toen…. begon het bij de Zaankanters heerlijk te borrelen. Zij wilden de ooit zo machtige man graag zien in het echt.
Eén van de eisen van het Nederlandse ontvangstcomité Gorbatsjov echter: zo weinig mogelijk officiële vertegenwoordigers en helemaal geen publiek.
Twee mensen van de gemeente stonden woensdagochtend het Gorbatsjov gezelschap op te wachten. Wethouder Brinkman, als ik het goed heb, en mijn persoon. Op de foto die het Dagblad een dag later publiceerde staat Gorbatsjov het gastenboek te tekenen. En daarachter ikke. Met fraai uitzicht op de grote wijnvlek op zijn hoofd. En uitzicht op het boekje dat ik over de Czaar schreef met als titel ‘Peter de Grote in Zaandam’.
Daarnaast was er een enorme menigte samengebald buiten de hekken. Gorbatsjov op bezoek, ze waren daar net zo wild op als zijn voorganger Czaar Peter.
De melding in het Dagblad Zaanstreek had iets teweeggebracht. Mensen die over elkaar heen struikelden, zich in duizend bochten wrongen. Zaankanters zijn zeker een nieuwsgierig volk. En dat was die woensdagochtend te zien.
‘Moet er nog meer politie komen’, vroeg een politieman mij. Dat gaf een mooi gevoel, mij vragen of er politie bij moest komen. ‘Natuurlijk,’ was mijn antwoord. Voor de eerste keer en laatste keer in mijn leven dat mij zo’n vraag gesteld werd.
Het Czaar Peterhuisje was toen niet zo’n publiekstrekker. Het aantal bezoekers was klein. Daar kwam wel een verandering toen veel later een grote verbouwing plaatsvond. De Czaar heeft alles opengegooid, er is ruimte, er is licht zodat iedereen er nu weer wat beter bij kan. Het Czaar Peterhuisje: een klein, maar fraai monument.
Samengebald buiten de hekken. Zelfs Martha Lindemans en ik stonden daar toen voor SOZ. We zouden die Gorbi wel eens even ‘knippen en scheren’. Mocht niet van De Telegraaf. Op De Schans kwamen wij dus niet door de menigte. Daarom reden wij snel naar de Hogendijk, want Gorbi zou het Czaar Peterhuisje bezoeken. Ik gokte dat hij over de dijk zou komen via het Krimp. Dat was dus ook zo. Achteruitlopend hebben we Gorbatsjov toen geïnterviewd. Zijn tolk vertaalde alles keurig naar het Engels. Prachtige herinnering en de opdracht van Chris Daemen (programmaleider SOZ) - ‘je komt niet terug zonder quote’ - hadden wij dus met enige mazzel netjes uitgevoerd.
Mooi stukje, Ulke, Toch een paar correcties. Breznjev was in 1991 niet de opvolger van Gorbatsjov. Breznjev was toen immers al negen jaar dood. Voor een functie als staatshoofd is dat niet handig.
Gorbatsjov was in 1991 niet de president van Rusland, maar van de Sovjet-Unie (van 15 maart 1990 tot 25 december 1991). De meeste tijd (1985-1991) was hij secretaris-generaal van de communistische partij van de Sovjet-Unie.
Omdat de Sovjet-Unie op 26 december 1991 ophield te bestaan, is Gorbatsjov nooit opgevolgd.
Maar waar jij 'Breznjev' schreef, bedoelde je natuurlijk Boris Jeltsin. Híj was in 1991 president van Rusland, en bleef dat tot 1999. Samen met andere presidenten van de Sovjet-republieken bezegelde hij in december 1991 het einde van de Sovjet-Unie.
Overigens is het wel aardig te vermelden dat het Czaar Peterhuisje wel degelijk ooit bezoek heeft gehad van een Russische president in functie: Vladimir Poetin, op 1 november 2005. Het Parool meldde daags tevoren: 'Uit veiligingsoverwegingen heeft de horeca op het Damplein opdracht gekregen de deuren te sluiten. De leerlingen van basisschool De Dijk krijgen een dag vrij. Ondernemers en bewoners in dit deel van de stad mogen hun ramen en deuren niet opendoen, zich op straat bevinden of op het balkon of dak staan.'
Van die veiligheidsmaatregelen rond Poetin heb ik weinig meegekregen. Ik was lopend onderweg naar de Prins Hendrikkade toen het gezelschap op misschien twee meter langs kwam rijden. Ik herkende de kop van Poetin, maar kon 'm niet direct plaatsen. In 2005 was hij ook nog niet zo bekend/berucht als nu.
Ter verduidelijking: Rusland was tot 1991 een van de deelrepublieken van de Sovjet-Unie.