Het zal voor veel mensen even omschakelen zijn geweest afgelopen weekend: op vrijdagavond die verschrikkelijke nieuwsberichten uit Parijs en vervolgens op zaterdag de feestelijke intocht van Sinterklaas… Een schril contrast.

Toch is overal geprobeerd er een waar kinderfeest van te maken. Wat dat betreft doet dit Sinterklaasfeest wel een beetje denken aan dat van 1915. Honderd jaar geleden werd in Europa een oorlog uitgevochten, maar in het neutrale Nederland moest het kinderfeest, zo goed en zo kwaad als het ging, gewoon doorgaan.

door Sander Wegereef

Oorlog
In 1914 was de Eerste Wereldoorlog uitgebroken. Duitsland was in augustus van dat jaar België binnengevallen en in een poging door te stoten naar Parijs, waren ze vastgelopen aan de rivier De Marne in Frankrijk. Van de Belgische kust tot aan de Zwitserse grens ontstond een oorlogsfront, met aan weerskanten loopgravenstelsels. Vier jaar lang zouden de oorlogsvoerende landen zich hier ingraven en een uitzichtloze strijd tegemoet gaan. Nederland was neutraal gebleven. Toch zou de oorlog niet onopgemerkt aan ons land voorbij gaan; ons land kreeg te maken met een enorme toestroom van (Belgische) vluchtelingen, voedseltekorten en armoede, als gevolg van onder meer handelsblokkades op de Noordzee.

Kinderfeest
“Hoe fel ook over Europa de oorlogsbrand moge woeden, hij vergeet zijn kleintjes niet. Zij lijden vaak al zooveel door den oorlog, dat de grijze weldoener een presentje om hen wat monterder te stemmen nu zoo goed op zijn plaats acht als in zorgeloozer tijden.”, aldus de Middelburgsche Courant.
Ook in de Zaanstreek werd geprobeerd de kinderen een leuk en zorgeloos Sinterklaasfeest te geven.
Van een intocht, zoals we die nu kennen, was in die tijd overigens nog geen sprake. Wel bezocht de Sint op vrijdag 3 december Zaandam, om zijn laatste inkopen te doen: “Het schijnt dat tot in Spanje te zijn doorgedrongen, dat Zaandam vele winkels telt, waar de grijze bisschop zijn keuze kan vinden”, zo meldde het Zaanlandsch Nieuws- en Advertentieblad.

Etalages
Vanaf half november werden overal in de stad St. Nicolaas-etalages ingericht, waarbij alle koopwaar zo feestelijk mogelijk tentoon werd gesteld. Speciale aandacht kregen natuurlijk de etalages van de  speelgoedwinkels: poppen, speelgoedbeesten, boeken, stoommachines, Meccanodozen, ballen, knikkers, schaatsen, alles werd uitgestald.

Krant
Maar ook in de krant, die speciaal de oplage verhoogde in deze dagen, werd volop geadverteerd om de Sint te verleiden inkopen te doen. Voor nikkel- en lederwaren, porselein, glaswerk en huishoudelijke artikelen kon hij goed terecht bij Jn. Koome in Krommenie, terwijl hij voor meubeltjes, tafelkleden en werkzakjes bij Mastenbroek op de Gedempte Gracht moest zijn. Voor jurkjes, bontjes, handschoenen een zakdoeken ging hij natuurlijk naar J.H. Köller op de Zuiddijk en als hij dan toch in de buurt was, kon hij voor boeken en kalenders meteen even door naar Boek- en Kunsthandel W. van Es aan de Westzijde 86… Zomaar een willekeurige greep uit advertenties in de krant van november 1915. Aan de advertenties was niet te merken dat zich buiten onze landsgrenzen een oorlog afspeelde.

‘Kanonnentjes’
Toch was er ook wel ruimte voor een kritische noot. Dominee F.W. Drijver uitte in De Zaanlander in een open brief aan de Sint zijn zorgen over het oorlogsspeelgoed dat werd verkocht:

“Indien er kinderen zijn, die op hun verlanglijst geplaatst hebben een doos met soldaatjes, kanonnentjes en wat daar verder bijbehoord, och, geef hun iets anders er voor in plaats – en elk ander stuk speelgoed is immers beter. Vindt U het zelf ook niet akelig, dat op uw maandag de kleinen pleisier maken met die miniatuur moordwerktuigen, terwijl daar ginds aan drie, vier of meer fronten, vaders van anders kindertjes meedoogenloos verminkt en vermoord worden door echte soldaten en wezenlijke kanonnen?”

Gedicht
Bij het Sinterklaasfeest horen gedichten. In een poging de uitzichtloze oorlogssituatie in Europa te beschrijven, maakte de Goedheiligman een gedicht voor het Nieuwsblad van het Noorden. Een gedicht waarvan de laatste regels nu, honderd jaar, later nog akelig actueel lijken:

Toch zou ’t mij gelukkig stemmen,
Als ‘k op mijne verre tocht,
Overal, waar nog de menschen
Vechten, vrede brengen mocht
Tegen zooveel oorlogswoede
Sta ik machteloos, helaas!
Moog’ dit land gespaard slechts blijven!
Vuurig hoopt dat Sinterklaas