Begin januari is de Zaanstreek een markante inwoner verloren. Op 5 januari jl. overleed Jaap Hartog. Zijn naam zal misschien niet bij iedereen een belletje doen rinkelen, zijn werk des te meer.

Menig Zaankanter heeft zijn wand in de loop der jaren opgesierd met De Zaanse Kalender, met tekeningen van zijn hand. Daarnaast was hij vooral bekend als tekenaar en illustrator van reclame-uitingen van Albert Heijn.

Door Sander Wegereef

Inspirator 
Jacob (Jaap) Hartog werd geboren op 12 maart 1932 in Zaandijk, als zoon van Cornelis Hartog en Guurtje van der Spek. Op de lagere school aan de Tuinstraat in Zaandijk viel zijn tekentalent al vroeg op, met name door een tekening van het admiraalsschip De Zeven Provinciën. Hij kreeg les van kunstschilder Gerrit Woudt; een strenge leermeester, maar ook een groot inspirator, zoals blijkt uit een interview jaren later in AH-Flitsen. Niet Anton Pieck was zijn grote voorbeeld, zoals je misschien aan de hand van zijn tekenstijl zou verwachten, maar zijn vroegere docent: “De enige die veel invloed op mij heeft gehad was de kunstschilder Gerrit Woudt. Die man heeft mijn enthousiasme voor het tekenen pas echt losgemaakt.”

Goede Wijn
Na zijn opleiding aan de HBS vond hij een baan bij een reclamebureau en daarna in de grafische industrie. Bij drukker Johan Enschede retoucheerde hij foto’s en in militaire dienst mocht hij illustraties maken voor de sectie opleidingen. Uiteindelijk kwam hij als op de reclameafdeling van Albert Heijn terecht. In eerste instantie als fotograaf. Later ging hij zich als tekenaar toeleggen op het illustreren van de brochures van Albert Heijn. Daarnaast was hij ook vaste tekenaar van het Genootschap van de Vrienden Van De Goede Wijn.

Kleurplaten
Jaap Hartog zou tot zijn pensionering in 1992 werken voor de Zaanse grootgrutter. In die tijd maakte heeft hij meer dan 200 brochures voorzien van tekeningen van kastelen, landschappen, druiventrossen, schepen en andere taferelen. En hoeveel kinderen zullen niet genoten hebben van de door hem getekende kleurplaten? Of de bouwplaten van het winkeltje van Albert Heijn en Zaanse molens? Op die manier leverde hij een belangrijke bijdrage aan het aan de man brengen van de supermarktproducten.

Handje sneeuw
Sinds 1973 tekende hij ook ieder jaar zijn eigen kerstkaart. De kaarten straalden een sfeer uit van gezelligheid en vertrouwdheid. Hij sierde zijn kaarten altijd op met een ‘handje sneeuw’. “Ik maak ze bewust lekker winters. Dat past nu eenmaal bij de tijd van het jaar”. Ook hadden ze altijd wel een Zaans tintje, omdat Hartog zich liet inspireren door onderwerpen dicht bij huis, vooral de plek waar hij was opgegroeid in Zaandijk.

Kalender
Dat gold ook voor de tekeningen die hij maakte voor de Zaanse Kalender, die hij één keer in de vijf jaar aanleverde aan Uitgeverij Amor Vincit Omnia. Per tekening was hij veertig uur bezig. Hartog kreeg van de uitgever de vrije hand voor de invulling van de tekeningen, de enige voorwaarde was dat de gehele Zaanstreek in de kalender vertegenwoordigd was. De laatste kalender met tekeningen van zijn hand verscheen in 2015.

Kunstboek
Jaap Hartog stond te boek als een zeer bescheiden man. Hij tekende vanuit zijn passie, financiële zaken interesseerden hem niet. Toch liet hij wel van zich horen toen Albert Heijn in 1986 aan de medewerkers het boek ‘Het Dagelijks Leven’ cadeau had gedaan. Vanuit dit boek mochten het personeel van Albert Heijn een kunstwerk uitzoeken. Dit viel niet bij iedereen in de smaak. Hartog liet in de AH-Flitsen optekenen: “Er is weinig rekening gehouden met de smaak van de oudere medewerkers en de gepensioneerden. Ik hoor dat de oudere generatie schrikt wanneer ze de eerste bladzijden van het boek hebben bekeken. Zij zoeken het meer in de richting van landschappen, stadsgezichten of stillevens.”

Albert Heijn Erfgoed
Na zijn pensionering heeft Jaap Hartog nog ruim 20 jaar gewerkt voor de Stichting Albert Heijn Erfgoed. Samen met een groep andere medewerkers heeft hij ervoor gezorgd dat het cultuur-historisch erfgoed van de Zaanse supermarktketen bewaard is gebleven voor het nageslacht. In het depot van de stichting wordt één van de deuren opgesierd door een levensgrote afbeelding van één van zijn tekeningen, zodat de herinnering aan hem ook daar levend blijft.

Rouwkaart
Datzelfde Zaanse bruggetje stond begin januari ook afgebeeld, in kleur, op de rouwkaart van Jaap Hartog. Het kreeg daarmee een symbolische betekenis van een kleurrijke overgang tussen leven en dood. Of Hartog niet liever iets anders zou hebben gedaan met zijn leven? “Ik doe mijn hele leven niks anders dan tekenen. Een ander beroep heb ik nooit overwogen, ik moest en zou gewoon tekenaar worden.”

Met dank aan Jacqueline Hartog.