Dit jaar is het zeventig jaar geleden dat de legendarische jazz-zangeres Billie Holiday optrad in De Waakzaamheid in Koog aan de Zaan. Van dat optreden kwam echter weinig terecht; ze was uren te laat en kreeg niet meer dan een paar kreten gezongen.

Billie Holiday werd in 1915 geboren in het Amerikaanse Baltimore als Eleanora Fagan. Ze wordt samen met Ella Fitzgerald gezien als een van de grootste jazzzangeressen aller tijden. Ze is bekend van nummers als ‘April in Paris’, ‘Strange Fruit’, ‘Summertime’, ‘All of Me’ en ‘Blue Moon’.

Jazz Club America

Het laatstgenoemde nummer ‘Blue Moon’ was het favoriete lied van de vader van Rob Bunders, Jaap, geboren op de Bloemgracht in Zaandam. Samen met een aantal vrienden behoorde hij tot de ‘gelukkigen’ die kaarten hadden weten te bemachtigen voor het concert van Lady Day (bijnaam die tenorsaxofonist Lester Young haar had gegeven) in De Waakzaamheid.

Dit concert maakte deel uit van haar eerste Europese tournee, getiteld ‘Jazz Club America’. Tijdens deze reis trad Holiday op in het Amsterdamse Concertgebouw, het Haagse Gebouw voor Kunst en Wetenschappen en in de Waakzaamheid, het latere poppodium van Koog aan de Zaan. De tour, met maar liefst 40 concerten in 30 dagen, was een zware opgave voor de Amerikaanse zangeres. Net als veel jazzartiesten uit die tijd worstelde ze met een ernstige alcohol- en heroïneverslaving, een strijd die haar vijf jaar later fataal zou worden.

Een andere Holiday dan die in de jaren ’30 furore maakte in de orkesten van Count Basie en Artie Shaw. In die tijd stond ze al te boek als een veelbelovende zangeres met een unieke stem. Maar haar definitieve doorbraak kwam in 1939, met het uitbrengen van ‘Strange Fruit’, een aangrijpend protestlied tegen de lynchpartijen in het zuiden van de VS.

Lang wachten

Het Zaanse publiek had echter de pech dat ze een Billie Holiday troffen die inmiddels was vervallen tot een junkie, maar desondanks nog steeds geweldig kon zingen mits ze er zin in had en het fysiek aankon. Maar dat laatste – er zin in hebben en het fysiek aankunnen – was niet het geval.

Dit kwam naar voren in een interview met Lou van Rees in de Leeuwarder Courant uit 1982, de man die Lady Day naar Koog aan de Zaan haalde. Begin jaren ’50 kreeg hij een telefoontje van meneer Van Rooyen, die had gehoord dat Billie Holiday naar Nederland kwam en vroeg of ze ook naar Koog kon komen. ‘Dat kan,’ zei Van Rees, ‘voor vierduizend gulden.’ Van Rooyen antwoordde: ‘Dat is dan afgesproken.’

‘Wat-ie makkelijk kon zeggen, omdat ze in de Zaanstreek in die tijd gek waren met jazz. En Billie Holiday. Ja dat was natuurlijk wel eventjes wat.’

Billie had opgetreden in Amsterdam en was naar Krasnapolsky gebracht met de afspraak dat een taxi haar later naar Koog aan de Zaan zou brengen. Van Rees ging alvast vooruit en wachtte in De Waakzaamheid. Maar om twaalf uur was er geen Billie, om half één nog steeds niet, en ook om één uur bleef ze weg.

De zaal liep steeds verder leeg, terwijl Van Rooyen, die natuurlijk ‘de blitz had gemaakt’ door Holiday aan te kondigen, zichtbaar gespannen raakte. Ook Jaap Bunders bleef lang wachten, zo vertelt zijn zoon Rob:

‘Op een gegeven moment begon het publiek in De Waakzaamheid te morren. De zaal stond vol, het complete rondreizende muziekgezelschap was aanwezig, maar één persoon ontbrak: Billie Holiday.’

Zo stoned als een aap

Van Rees belde naar Krasnapolsky, waar hij te horen kreeg dat Holiday niet meer op haar kamer was. Ze was om half twaalf met een taxi vertrokken. ‘Geen paniek, ze is onderweg. Het zal de stomme pont wel weer wezen,’ zei hij tegen Van Rooyen.

Om kwart over één was Billie er nog steeds niet. Van Rees besloot om met hoge snelheid vanuit het Zaanse naar haar hotel op de Amsterdamse Dam te rijden, maar vond niemand, tot hij plots iets hoorde:

‘Eeeeh, of woorden van gelijke strekking. Lag ze onder het bed met de injectiespuit nog in haar arm. Zo stoned als een aap. Ik maakte een handdoek nat, sloeg daarmee in haar gezicht en riep: ‘Billie, Billie, you’ve got a concert to do’. Maar dat had ik net zo goed tegen een schildpad kunnen roepen, want ze gaf geen kik.’

Eenmaal terug in De Waakzaamheid waren er nog maar zo’n veertig mensen over. Billie was echter nog steeds niet bij bewustzijn. Van Rees greep haar vast en zei: ‘You do ten steps, then you feel the microphone. And then you sing ‘Nice Work If You Can Get It’, haar openingsnummer.

Ze betrad het podium om drie uur ’s nachts, pakte de microfoon en zong de eerste regel: ‘Holding hands at midnight.’ Plots viel ze in elkaar, terwijl ze de microfoonstandaard nog vast had. Ook Rob Bunders hoorde dit verhaal vaak van zijn vader.

‘Volgens pa werd het een kort en slecht concert, Billie was al behoorlijk in de lorum.’

Na het concert keek Van Rees naar Van Rooyen, die duidelijk not amused was. ‘Hij keek naar mij, ook asgrauw.’ Uiteindelijk zei hij tegen Van Rooyen: ‘Weet je wat, jij moet die vierduizend gulden maar in je zak houden. Ik groet u.’

Hoewel het Zaanse publiek niet kon genieten van de prachtige stem van Lady Day, blijft het een uniek verhaal dat niet iedereen meemaakt. En dat verhaal vertelde Rob drie jaar geleden op de begrafenis van zijn vader Jaap, na het horen van het prachtige nummer ‘Blue Moon’. Jaap Bunders werd 94 jaar.

Oproep

Filmmaker Hans Hylkema en journalist Rudie Kagie maken een uitzending van Onvoltooid Verleden Tijd (OVT), het VPRO-programma op Radio 1, over dit historische optreden. Zij zijn op zoek naar mensen die het concert hebben bijgewoond en hun herinneringen willen delen. Was u erbij of kent u iemand die dit bijzondere moment heeft meegemaakt?

Neem contact op via 06-22064756 of stuur een e-mail naar hhylk@hetnet.nl.

Door: Nick Boeske. Info: De Leeuwarder Courant en Rob Bunders. Foto: De Orkaan