Afgelopen zondag werd vanuit Cultureel Centrum Bullekerk invulling gegeven aan Holocaust Memorial Day. We kunnen spreken van een bijzondere editie, en dat kwam niet alleen door corona.
De drie voorgaande edities werden – elk ook bijzonder in eigenheid – gehouden in een kerk gevuld met belangstellenden. Zondag was de kerk leeg, en werd er gesproken tegen het oog van de camera.
Journaliste Ronit Palache (1984) maakte diepe indruk met haar lezing waarin ze duidelijk maakte hoe belangrijk taal is voor het verwerken van een trauma. Voor de doorwerking ervan en de herinnering:
‘Oma duwde mijn handen weg van mijn hoofd als ik daar jeuk had. Een kind heeft geen weet van luizen in kampen, van gevangenispakken, van in zijn geheel uitgeroeide families, noch van trauma’s die gezin na gezin door echoën. Een kind heeft geen weet van een enkel mensenleven dat generaties lang duurt.’
Ook burgemeester Hamming benadrukte het belang van taal. Hij waarschuwde voor het gevaar van negatief gebruik ervan:
‘Woorden die mensen wegzetten of beledigen. Gedrag dat groepen tegen elkaar opzet. Waar een dag als vandaag ons ook aan zou moeten herinneren is dat het ook toen zo begon: met woorden, met gedrag dat zorgde voor polarisering…’
De muzikale omlijsting was van hoog niveau: Merel en Jolijn Zoutendijk (onder meer winnaars van het Jan Pasveerconcours 2017) speelden Elégie van Fauré, celliste Mariette Gort speelde voor aanvang van het programma Bach, en Femke van Zoelen zong het lied ‘Hee, ouwe meneer’ van Liesbeth List.
Hee, ouwe meneer
Dat laatste had wat voeten in aarde: oorspronkelijk zou het lied worden vertolkt door meerdere leerlingen van de Zaanse Theaterschool met jeugdorkest Sinfonietta. Maar het koor en het orkest konden niet bij elkaar komen. We moesten het terugbrengen tot een zangeres. Daarbij bleek de bladmuziek van het lied, geschreven door Rick van de Linden (met tekst van Cees Nooteboom) onvindbaar. Orkestleidster Julia Barnes wist gelukkig van het gouden gehoor van pianiste Joke van der Bunt, en zij haalde de noten terug. De uitvoering die toen ontstond is in de opname van de livestream op ongeveer 29 minuten terug te zien, maar de allereerste keer dat Femke van Zoelen (van de Zaanse Theaterschool), Joke en Julia met elkaar oefenden mochten wij vastleggen en dat delen we ook graag met je:
Door de omschakeling van herdenken met betrokken aanwezigen naar een herdenking via de livestream werd er besloten ‘tussenfilmpjes’ te maken. Hiermee was er gelegenheid om de verschrikkelijke geschiedenis extra te belichten, mensen een gezicht te geven en daarbij de wisselingen in de kerk soepeler (en coronaproof) te laten verlopen. De leerlingen van de Zaanse Theaterschool werden door Ammes Brandenburg en Lotte Kuijt voorbereid op de zware onderwerpen waarover ze op camera zouden vertellen. Ze keken daarbij naar een film van Monumenten Spreken. Slechts een dag van tevoren ontvingen ze de scripts en de locatie van opname.
Floor, Max, Tiego, Puk, Gabrielle, Sanne, Dylan en Rick kwamen goed beslagen ten ijs: in slechts een dag konden de opnamen voor vier filmpjes over familie De Jong uit Wormerveer, familie Brilleslijper uit Koog aan de Zaan, familie Poppelsdorf uit Zaandam en Helene Krieg-Proskauer worden afgerond. De filmpjes vind je terug in de livestream, maar los daarvan kun je ze hier terugkijken:
De middag werd afgesloten met de film die Monumenten spreken maakte bij het monument op de Joodse Begraafplaats: die over Roosje Drilsma en haar familie.
Opname Livestream
Kijk hier de opname van de livestream terug:
Radio Orkaan
Edwin Kleiss maakte van verschillende onderdelen een podcast,
Over HMD Zaanstreek
De organisatie van Holocaust Memorial Day Zaanstreek is in handen van De Maatschappij Zaanstreek Waterland (hier kan je luisteren naar het interview dat Guido Voss gaf voorafgaand aan de herdenking). Het komt voort uit Stichting Monumenten Spreken, die de handen ineensloeg met De Maatschappij, daarbij het 4 en 5 mei comité van Zaanstad, en De Orkaan.
De Maatschappij heeft zich voorgenomen om elke twee jaar invulling te geven aan deze herdenking. Dit vanuit de visie dat het maatschappelijk belang gediend wordt als er geleerd kan worden van het verleden.
Eerder gaven Abram de Swaan, Ad van Liempt en Hella de Jonge de Zaanse HMD-lezing.
Er zijn veel mensen betrokken. Ammes Brandenburg en Lotte Kuijt van De Zaanse Theaterschool en hun leerlingen Floor, Max, Tiego, Puk, Gabrielle, Sanne, Dylan en Rick. Zij werkten mee aan korte filmpjes van Robert van Tellingen en Merel Kan (de muziek in de filmpjes is van De Kift). Fem van Zoelen, ook van de Zaanse Theaterschool zingt solo en ze wordt daarbij begeleid door pianiste Joke van der Bunt en door violiste Julia Barnes (orkestleider van Sinfonietta, dat in deze tijd helaas niet op volle sterkte samen kan spelen), celliste en docent Mariette Gort met Merel en Jolijn Zoutendijk, Anjo Kan voor beeld, historicus Peter Heere en Niels Busch van de Bullekerk, waarvoor geen vraag te gek lijkt…
Stichting Monumenten Spreken is inmiddels opgeheven (omdat de doelstelling: de verhalen van 28 oorlogsmonumenten belichten en ontsluiten is behaald).
De dag wordt financieel mogelijk gemaakt door het Honig Laan Fonds, 4 en 5 mei comité Zaanstad, Lionsclub Zaanstreek, Monumenten Spreken, NH Vormgevers, AVV, Gemeente Zaanstad en De Maatschappij.
Als 'verse' Zaandammers die voor het eerste deze Zaanse herdenking meemaakten willen wij graag onze grote dank uitdrukken voor deze bijzondere virtuele bijeenkomst. Inhoudelijk rijk en gevarieerd, muzikaal fraai omlijst en met de filmpjes op straat kreeg het verleden ook een hedendaags gezicht, waarvoor hulde. Afgelopen jaren waren wij, als A'dammers met een Joodse achtergrond, steeds in het A'damse Wertheimpark voor de herdenking van de slachtoffers van de Holocaust, maar deze Zaanse herdenking bleek een waardevol alternatief. Hartelijk dank aan alle betrokkenen!
Wat een mooi monument! Wat een inzet! Dwars door de corona-ellende zó creatief met oplossingen komen… Chapeau!