Met verbazing kijk ik soms naar de discussie over de bestuurlijke toekomst van Oostzaan. Fuseren met een grote gemeente wordt vaak gezien als dé oplossing voor alles. Maar is het werkelijk zo dat schaalvergroting alles beter maakt?
Kijkend naar voorbeelden uit andere gemeenten, blijkt dat inwoners zich vaak verzetten tegen fusieplannen en dat er na fusies soms spijt is. In Weesp, dat sinds 2022 deel uitmaakt van Amsterdam, pleit een groeiende groep bewoners inmiddels voor een ‘Wexit’. Dit toont aan dat de lokale bevolking vaak waarde hecht aan haar eigen identiteit en zeggenschap. Want wie noemt zich nou ‘Zaanstadder’? Mensen noemen zich vaak nog Koger of Zaandammer.
De argumenten vóór een fusie worden vaak ingekleed met termen als ‘efficiëntie’ en ‘kostenbesparing’. Maar de praktijk leert iets anders. Grote gemeenten hebben hun eigen problemen. Het idee dat een grotere gemeente minder bureaucratie en een betere bestuurskracht zou opleveren, blijkt vaak een misvatting. Sterker nog, fusies leiden vaak tot meer ambtenaren, meer regels en trager bestuur. Daarvoor hoeven we alleen maar De Orkaan te lezen om te zien dat Zaanstad geen Walhalla is.
Wat kunnen we dan doen om als kleine gemeente zelfstandig te blijven? Oostzaan, net als veel andere gemeenten, heeft te maken met structurele onderfinanciering door het Rijk. Gelukkig is er ook een klein beetje goed nieuws: vanaf 2026 wordt de opschalingskorting geschrapt, wat betekent dat er jaarlijks 675 miljoen euro extra naar gemeenten gaat. Dit zou voor Oostzaan een stap zijn in het versterken van de financiële positie. Daarnaast moet er serieus worden gekeken naar een herziening van de financiering van gemeentelijke taken, zodat gemeenten voldoende middelen krijgen om hun werk goed te doen. Zeker als de gemeente gebruikt wordt, omdat hier het contact met burgers nog intensief is. Dan is kleinschaligheid een pré.
Of is de financiële situatie dusdanig slecht zoals beweerd wordt? Ook ten opzichte van andere gemeenten als Zaanstad, Purmerend en Amsterdam, die het ook financieel zwaar hebben? Dat zou merkwaardig zijn, omdat er al jaren een partij de grootste is in Oostzaan, de VVD, die beweert zo goed op de centen te passen. Dan zouden excuses passend zijn van de raadsleden en de wethouders van de VVD. Excuses, omdat ze een dorp uit handen hebben gegeven.
De vraag die bij velen leeft, is of samenwerking zonder fusie ook mogelijk is. Het antwoord is simpel: ja. Oostzaan werkt al samen met Wormerland in Over-gemeenten. Door deze samenwerking verder te intensiveren, kunnen we profiteren van schaalvoordelen zonder onze zelfstandigheid op te geven. We hoeven niet per se te fuseren om efficiënt en effectief te zijn. Kijk maar naar Harlingen, een gemeente met slechts 16.000 inwoners die zelfstandig functioneert. Harlingen bewijst dat een kleine gemeente ook in de huidige tijd levensvatbaar kan zijn.
Het is belangrijk om te beseffen dat fusies geen wondermiddel zijn. De structurele problemen waar veel gemeenten, waaronder Oostzaan, mee te maken hebben, worden niet opgelost door simpelweg samen te gaan met een grotere gemeente. Integendeel, de kans is groot dat fusies juist leiden tot méér bureaucratie en minder lokale invloed.
Kortom, laten we goed nadenken voordat we onszelf opgeven voor een fusie. Oostzaan heeft een unieke identiteit die het waard is om te behouden, en met de juiste maatregelen kunnen we de uitdagingen van de toekomst aan. Een fusie is geen garantie voor succes. Dus laten we de brug tussen Oostzaan, Zaanstad en Amsterdam voorlopig maar omhoog doen!
Door: Steve Smit. Foto: Archief De Orkaan
De grote vraag is of de Watergraafsmeer nog zijn oude cultuur heeft, of dat Sloten of de Bijlmer nog de oude cultuur heeft van voordat het Amsterdam was? Heeft Osdorp nog iets dorps?
Opgeslokt worden door Amsterdam is wezenlijk anders dan fusie met Zaanstad waar kernen wel hun eigen waarde hebben weten te behouden.
Steve Smit stelt concluderend dat Oostzaan een unieke identiteit heeft die het waard is om te behouden.
Ik ben het volstrekt met hem eens. Je thuisvoelen in je stad of dorp is een groot goed. Het is bepalend voor welzijn. Het is het dus waard om te strijden voor die identiteit, zoals ook Steve doet. Maar had Westzaan in 1974, ten tijde van de fusie met Zaanstad, ook geen unieke identiteit die het waard was om te behouden? En dan ben ik er niet: ook Zaandijk, waar ik zelf woon en ook Wormerveer en zeker ook Krommenie en laat ik vooral ook Assendelft niet vergeten, waar het jaarlijkse kermisfeest net achter de rug is. Hoe is die situatie nu, 50 jaar na de fusie? Is die identiteit van Westzaan en de andere Zaandorpen weg of mogelijk aanzienlijk verschraald? Ik nodig Steve graag uit onze Zaandorpen te bezoeken. Begin met Westzaan, evenals Oostzaan, de twee belangrijke bestuurlijke centra van de dorpen aan de Zaan, tot aan de Napoleontische tijd aan toe. Maar doe ook de andere genoemde Zaandorpen aan. Spreek ook met de mensen daar, met bestuursleden van plaatselijke verenigingen, zoals van de Westzaanse Gemeenschap en in Zaandijk van 'Zaandijk Leeft!, of van de historische verenigingen in elk dorp.
Is verschraling van de identiteit van Oostzaan een echt gevaar of niet, is een nuttige onderzoeksvraag.
Noordwestelijk van Oostzaan is veel materiaal te vinden om dat te onderzoeken.
Hde lokale oe je het wendt of keert alle oplossingen betekenen een eind van de zelfstandigheid van de gemeente. Of je nu naar 1 van de dammen of die OVER constructie je geeft de besluiten uit handen van de eigen organisatie. En eigenlijk is die OVER organisatie een opstap naar een fusie want je holt de lokale organisaties uit ten voordele van de centrale organisatie.
En wat alle gemeen hebben is meer afstand tussen burger en bestuur . Want men kan wel roepen dat de beleidsmaker van de grotere gemeente niets met de gemeente hebben maar zal dat bij de huidige gemeente Oostzaan zoveel anders zijn of te wel wonen alle topambtenaren wel in de eigen gemeente
Dag Steve, je hebt er een goede kijk op. Financiele tekorten verdwijnen niet door een fusie maar het lokaal bestuur wel.
Ik ben een Zaankanter 😏
Als een gemeente samen gevoegd is dus groter, is alles lastig. Bestuurders en ambtenaren die de inwoners zien als de tegenpartij. Beleids makers zonder binding met een gemeente, wat ook geld voor vergunning verstrekking. Dus Oostzaan blijf zelfstandig en betalen voor gemeentelijke kosten moet toch. Voorbeeld is de buurgemeente aan de zaan waar van ook gedacht wordt dat het noordelijk deel er niet bij hoort.
Dan moet het maar weer gauw luilak worden net als vroeger, toen gingen inderdaad de bruggen om hoog. Door ons toedoen.