De sociale woningbouw uit de eerste helft van de vorige eeuw leverde karakteristieke woonwijken op met huizen die nu zo’n 100 jaar oud zijn. Wat daarmee te doen? Sloop of renovatie?
Zaanstad liet onderzoek naar de cultuurhistorische waarde van de wijken doen. Uit dat onderzoek put De Orkaan de komende weken.
Vandaag: Delftse rijtje in de Havenbuurt (1925-1926)
De Havenbuurt zelf was de eerste sociale woningbouwwijk in Zaandam (1911). Het rijtje huizen aan de Havenstraat is van later en staat ook een stuk verder richting Noordzeekanaal. Aan de achterkant grenzen ze aan het terrein van de Artillerie Inrichtingen. Bovendien zijn ze een ruimer dan de meeste huizen in de ‘oude’ Havenbuurt.
De foto boven (Gemeentearchief Zaanstad) dateert van 1940. Omdat de huizen zo vlak bij de AI stonden waren ze uiteraard een doelwit voor bombardementen. Vandaar de zandzakken voor de deur.
“In 1924 werd besloten om de constructiewerkplaats van de Delftse wapenfabriek vanuit Delft over te plaatsen naar de Artillerie Inrichtingen het Hembrugterrein in Zaandam. De werknemers die mee verhuisden werden ondergebracht in deze woningen. In 1925 gaf de Artillerie Inrichting opdracht voor het bouwen van 32 woningen en in 1926 was de bouw van de woningen gereed. De woningen zijn op staal gebouwd op een dikke zeekleilaag en ontworpen in traditionalistische stijl.”
De straat nu en nogmaals in 1940. Volgens een van onze lezers nu vrijwel allemaal particulier eigendom.
In het begin van de twintigste eeuw werden woonwijken ontwikkeld voor arbeiders die werden gebouwd met moderne technieken en waarvoor architecten van naam werden aangetrokken. Hier meer Sociale Woningbouwwijken. De serie is gebaseerd op onderzoek dat Cynthia van den Berg van de gemeente Zaanstad deed naar de cultuurhistorische waarde van de wijken (pdf).
Ik ben hier opgegroeid. Vanaf mijn 6de tot ongeveer mijn 20ste woonde ik hier met mijn ouders en broer. Mijn vader was militair, vandaar. Op mijn 24ste ben ik naar Denemarken verhuist en ben door de jaren heen een aantal keren langs de Delftse rij gereden, pure nostalgie. Toen had ik geen benul van de herkomst van de naam Delftse Rij, nog van Vissershop. Nu ik dit lees is het interessant.
Ooit heb ik nog met een buurjongen een gat gemaakt in het Heras hek om een lege granaat huls te stelen. Waarom, ik weet het niet. Kattenkwaad, wel spannend herinner ik mij. Het gat in het hek werd gerepareerd en de laatste keer dat ik langs kwam, 6 jaar geleden, was de reparatie nog te zien.
Het Hembrug terrein was toen verboden gebied, daarom juist interessant voor ons jongens.
Ik heb daar een mooie jeugd beleefd, langs de Zaan, op het water, Noordzeekanaal, Roevereniging ZZV, etc.
Ik heb een paar keer het hernieuwde Hembrug Terrein bezocht, brouwerij etc. mooii.
De geschiedenis van de vervaardiging van mosterdgas, wapens, draai- en freesmachines is toch een interessant deel van de geschiedenis.
Mij is altijd verteld dat de grootste woningen waren voor de officieren en de kleinere voor de onderofficieren. De directie van de Artillerie Inrichten bestonden namelijk in die tijd militairen.
De iets hogere woningen waren voor het leidinggevend personeel. de andere voor het overige personeel van de afdeling optiek die uit Delft (Rijswijk)werden overgeplaatst naar Zaandam. Er zal gerust wel een enkele militair tussen gezeten hebben, maar het merendeel was dat niet.
https://artillerieinrichtingenhembrug.wordpress.com/2015/10/31/een-nieuw-dorp/
De woningen van het Delftse rijtje zijn ontworpen door de Zaanse architect
S.B. van Sante. 1876-1936.
Zie ook het boek over zijn werk: S.B. van Sante Architect in 'ROOD' Zaandam.
ISBN: 978-94-638-9027-4