Sinds 19 februari is Zaanstad 23 gemeentelijke monumenten rijker: arbeiderswoningen, houten huizen, een kerk, een Vermaning, een begraafplaats, kantoorvilla’s, fabrieken, scholen, een pastorie, een boerderij en een voormalige burgemeesterswoning.

De Orkaan fietst ze in deze weken allemaal langs, zet ze op de foto en op de kaart en plaatst de gemeentelijke toelichting erbij over het hoe en waarom van de monumentale status. En we vullen het aan voor zover dat mogelijk is.

School, Marktstraat 22, Wormerveer

“De school heeft architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een dorpsschool waarvan het oudste deel is ontworpen door architect Jan Stuyt. Dit is, in tegenstelling tot de naastgelegen kerk en veel van zijn andere monumentale ontwerpen, een zeer eenvoudig ontwerp. Maar ook bij eenvoudige ontwerpen toonde Jan Stuyt zich een kundig architect.

De zeldzaamheidswaarde van de school is vooral gelegen in het feit dat deze is ontworpen door de architect Jan Stuyt waarvan, behalve de kerk en pastorie aan de Marktstraat, verder geen bouwwerken bekend zijn in Zaanstad. De waarde wordt nog eens vergroot door de samenhang van de school met de kerk en de pastorie.”

Ook de kerk en de pastorie werden monument. Hieronder twee details van de gevel: het bouwjaar (1914) en het beeld van st. Jozef helemaal boven in de gevel.

De Toermalijn zit nog steeds in het gebouw, in afwachting van nieuwbouw aan het Noordeinde. Eigenlijk had de school ruim vijf jaar geleden (!) in een nieuw gebouw op deze plek (die zich uitstrekt tot het Krommenieërpad) moet zitten. In februari 2015 werd al een eerste paal geslagen. Daarna – of eigenlijk daarvoor al – ging zo ongeveer alles mis. Voor wie het allemaal nog eens na wil lezen: hier is het Toermalijn-dossier.

De R.K. lagere school St. Jozef is al sinds 1886 in de Marktstraat gevestigd, in 1914 trok de school in het huidige gebouw. In 1986 gaat de St. Jozefschool Bisschop Romeroschool heten. In 1995 fuseren de Bisschop Romeroschool en de Christelijke Johan Boumanschool tot interconfessionele-school De Toermalijn.

Zaanstad kondigde in 2018 aan dat de plek van de ‘oude’ Toermalijnschool, de R.K. kerk en de pastorie in het kader van MAAK.Zaanstad ontwikkeld zou moeten worden voor woningbouw. Het kerkbestuur zou “haar gebouwen inbrengen in een toekomstige ontwikkeling.” Dat geldt dus ook voor de pastorie (zie kaartje, WBV is de biljartvereniging, de ‘school’ is de Toermalijn, het grijze gebied de kerk en pastorie).

Zaanstad was in 2018 nog niet begonnen met gesprekken met de omgeving, met gevoel voor understatement schreef de gemeente destijds:

“In het vinden van de juiste vorm voor participatie ligt nog een uitdaging. De uiteenlopende gevoelens rondom de eerdere uitbreidingsplannen van de Toermalijn zijn nog vers.”

Bekijk hier de hele lijst of zoek ze hieronder op de kaart.