Salo Muller (88) is een Nederlandse Holocaust-overlevende, schrijver en voormalig fysiotherapeut van Ajax. Hij zal op 26 januari om 14.00 uur spreken tijdens de zesde editie van de Zaanse Holocaust Memorial Day in De Bull.

Na de oorlog heeft hij jarenlang gestreden voor erkenning en compensatie van de Nederlandse Spoorwegen (NS) voor hun rol in de Holocaust. Hij zorgde ervoor dat vijfduizend slachtoffers en nabestaanden duizenden euro’s ontvingen als tegemoetkoming voor het transport naar de vernietigingskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog, evenals een excuus van de NS. Na deze strijd zet hij zich nu in tegen Deutsche Bahn (DB) vanwege hun rol in de Sjoa.

Zaanse jaren

Als Joods kind verloor hij zijn ouders in Auschwitz en overleefde de oorlog door onderduik, onder andere in Westzaan en Zaandijk. In de zomer van 1943 verbleef hij bij de familie Valk in Westzaan aan de J.J. Allanstraat en later in de Kerkbuurt bij tante Cor Valk. Vervolgens ging hij naar Zaandijk, waar hij bij Jacob van Eijkern en Guurtje Valk-van Eijkern aan de Jacob Honigstraat verbleef.

Na een dreiging van verraad werd Salo naar Friesland gebracht, waar hij onder verschillende schuilnamen onderdook. Hij verbleef daar tot het einde van de oorlog, onder andere op een boerderij in de omgeving van Ureterp.

Strijd

Muller heeft drieënhalf jaar gestreden tegen de NS, gedreven door de verontwaardiging over de ontkenning van de spoorwegen en het feit dat Joden moesten betalen voor hun vervoer naar Westerbork en de vernietigingskampen. Ze hebben altijd beweerd weinig te weten van de gebeurtenissen, maar dat was voor hem onbegrijpelijk: ‘Natuurlijk wisten ze wat er met de Joden ging gebeuren.’

De rol van de NS in de Holocaust was cruciaal. De treinen van de Nederlandse Spoorwegen reden tot Nieuweschans, waar de locomotief werd losgekoppeld en vervangen door een Duitse locomotief met Duits personeel. Vanaf daar werden de Joden verder vervoerd naar concentratiekampen.

‘Kun je dan nog zeggen: ‘Ja, maar ze werkten alleen tot de Duitse grens en daarna wisten ze het niet?’ Natuurlijk wisten ze het ook, maar de DB wist het zeker.’

Na jarenlange strijd heeft de NS uiteindelijk erkenning gegeven voor hun rol in de Holocaust en een compensatie van € 50 miljoen betaald. Dit geld werd verdeeld onder overlevenden, weduwen, weduwnaars en kinderen van slachtoffers. Het resterende bedrag is gebruikt voor projecten die te maken hebben met de Holocaust.

Deutsche Bahn

Nu verlegt hij zijn strijd naar de DB, die net als de NS verantwoordelijk was voor de deportatie van Joden, Sinti, Roma en andere slachtoffers naar concentratie- en vernietigingskampen in Midden- en Oost-Europa. Ook in dit geval is hij vastberaden om gerechtigheid te behalen.

‘Ik noem mezelf altijd een pitbull. Zodra ik iets in mijn hoofd heb en het vastpak, laat ik niet meer los. Ik blijf volhouden.’

Hij is al drie jaar bezig met deze strijd en heeft verschillende interviews in Nederland en Duitsland gegeven en gesproken met Auschwitz-Komitee in Hamburg over de rol van de DB. Hij is ervan overtuigd dat het personeel van de Deutsche Bahn ‘heel goed heeft gezien en begrepen’ dat zij ‘bewust de ondergang van de Joden in die tijd veroorzaakten. Daarnaast heeft de DB er goed aan verdiend: naar schatting betaalde het naziregime € 445 miljoen voor het vervoer. Muller wil dat het gestolen geld van de Joden wordt terugbetaald.

‘De Duitsers hebben het vervoer betaald met gestolen Joodse bezittingen. Dat gestolen geld moet terug.’

Ze moeten compensatie betalen aan de nabestaanden en excuses aanbieden. ‘Ik wil dat iedereen die daarvoor in aanmerking komt, een brief van de directie ontvangt met excuses en hun geld terugkrijgt.’

De Duitse Spoorwegmaatschappij weigert tot nu toe dezelfde verantwoordelijkheid te nemen als de NS. Maar Muller is vastbesloten gerechtigheid te halen en gelooft dat hij, net als bij de NS, uiteindelijk ook zal winnen in deze strijd.

‘Iedereen zei tegen me: ‘Salo, je hebt geen kans, geef het op.’ Maar het is me toch gelukt. En ik ben ervan overtuigd dat het me ook bij de Deutsche Bahn gaat lukken.’

Boodschap

Muller hoopt dat de bezoekers van de Zaanse Holocaust Memorial Day de verhalen van Holocaustoverlevenden blijven doorvertellen. Door zijn eigen verhaal te delen, hoopt hij anderen te inspireren hetzelfde te doen.

‘Ik hoop dat zulke verhalen, niet alleen van mij, maar van anderen, blijven bestaan en niet in de prullenbak verdwijnen. Ze moeten opgetekend en doorverteld worden, door kinderen, kleinkinderen, en anderen die de verhalen bewaren en kunnen doorgeven.’

Daarnaast is het zijn doel om de leerlingen van de Zaanse Theaterschool en andere jongeren meer geïnspireerd te laten raken om zich te verdiepen in de geschiedenis van de Holocaust. ‘Verdiep je in wat er gebeurd is met de Joden, Roma, Sinti en andere slachtoffers, zodat we het nooit vergeten.’

Door: Nick Boeske. Info: Salo Muller, De Maatschappij en Joods Monument Zaanstreek. Foto: De Orkaan.