De Voorzaan in Zaandam wordt steeds populairder voor riviercruises. In 2024 meerden er 620 cruiseschepen aan in Zaandam, in vergelijking met 2023 is dat een toename van 42 procent. Vooral april en mei (samen meer dan 250 schepen) waren populair. Het leverde Zaanstad € 234.000 aan havengelden op.

De toename verliep niet zonder problemen. In drie gevallen werden schepen weggestuurd en acht kapiteins kregen een waarschuwing omdat ze zich niet aan de regels hielden. Twee schepen werden stilgelegd vanwege het ontbreken van de juiste certificaten. Schepen kwamen te laat of te vroeg waardoor er soms te weinig ligplaatsen waren en schepen niet aan de walstroom konden.

Walstroom

De walstroom was sowieso in 2024 niet helemaal op orde: soms werd er gewoon geen gebruik gemaakt van de voorziening, maar ook was de spanning wel eens te laag of werden schepen afgemeerd op plaatsen waar geen walstroom beschikbaar was. Omdat schepen dan gebruik maken van dieselaggregaten veroorzaakt dat veel overlast bij omwonenden. In 45 gevallen was een schip niet aangesloten op de walstroom, bij 25 schepen kon het alsnog snel worden aangesloten, maar in andere gevallen was dat lastiger vanwege ‘gemakzucht, onkunde, of een taalbarrière’.

Soms vielen schepen ’s nachts van het walstroomnet waardoor de generator ging draaien of ze lieten bewust de generator draaien voor onderhoud of om te testen. In 31 gevallen konden schepen niet op de walstroom, omdat er te weinig spanning was of vanwege een storing. Volgens Zaanstad zijn deze problemen in 2025 opgelost door Liander.

Cruise Kapitein

De gemeentelijke ‘Cruise kapitein’ controleert de schepen. In 2024 werd ruim de helft (330) van de schepen bezocht. In ruim 30 gevallen werd er overigens geen nautisch personeel aangetroffen op de riviercruiser.

In 2023 werden er door omwonenden 44 klachten ingediend, in 2024 waren dat er 248. Daarvan kwamen er 162 van één buurtbewoner. Maar ook zonder deze klager was er een verdubbeling van de klachten. De klachten gingen niet alleen over het niet gebruiken van de walstroom maar ook over lawaai van passagiers en overlast van taxi’s en bussen die fout parkeerden (onder meer op het zebrapad bij het Zaantheater).

Bestaande cijfers werden tijdens de Dinner Cruise van 2 januari op de AmaSiena van AmaWaterways gepresenteerd door wethouders Stephanie Onclin (VVD, toerisme) en Gerard Slegers (CDA, verkeer).

Dagtoerisme

Wethouder Onclin lichtte cijfers nadien ook nog toe voor De Orkaan. De inkomsten waren belangrijk voor Zaanstad, in 2025 hoopt de gemeente € 300.000 binnen te halen door hogere tarieven, en voor 2026 wordt er ook gedacht om net als in Amsterdam dagtoerisme te gaan belasten. Dat zou weer een beetje helpen om de dreigende tekorten van het ‘ravijnjaar’ te bestrijden. De groei kwam wel onverwacht voor Zaanstad. Onclin:

‘we zijn wel overvallen door de groei na corona. Maar we nemen de klachten zeer serieus, de bijeenkomst was ook bedoeld om onze inspanningen terug te koppelen naar de buurt. Daar was de avond voor bedoeld.’

Onclin benadrukt dat de huisregels strenger worden nageleefd, dat gebeurt onder meer door de inzet van de Cruise Kapitein die schepen bezoekt en personeel aanspreekt bij mogelijke overlast. Er worden nu ook andere – stillere – karretjes gebruikt om bagage te vervoeren terwijl ook het foutparkeren strenger gehandhaafd zou moeten worden.

Boetes

Ook wordt er scherp gelet op het op tijd aankomen en vertrekken van schepen, en bij overtreding worden daar ook boetes voor uitgedeeld (€ 500). Als dat niet lukt moeten schepen vaak met twee of soms drie naast elkaar liggen waardoor er geen gebruik gemaakt kan worden van walstroom.

Maar niet iedereen heeft klachten:

‘we horen bijvoorbeeld van Czaar Peterhuisje en Monet Atelier dat ze profiteren van cruise-passagiers. En bij een cruisemaatschappij als AmaWaterways die reizen in het duurdere segment aanbiedt, zou dat ook een impuls voor Zaanse hotels kunnen zijn als Zaandam als startlocatie gaat fungeren.’

Eén van de aanwezigen vond dat de uitnodiging toch niet duidelijk maakte dat het een bewonersbijeenkomst zou zijn met een vragenuur, daardoor zou een aantal kritische bewoners niet aanwezig zijn.

Bewoners hebben ook last van de airco’s op de schepen. Maar dat kan niet opgelost worden omdat de schepen aan alle regels voldoen aldus de gemeente.

Door Piet Bakker op basis van presentatie Zaanstad, gesprek met wethouder Stephanie Onclin en bericht van buurtbewoner. Foto boven: driedubbele bootaanleg bij Zaantheater (uit presentatie).