Het Warmtenet waarmee Zaanstad in 2019 begon is volgens een recent rapport va de Rekenkamer weliswaar ‘nieuw en vooruitstrevend’ maar daarmee zijn de complimenten voor het WNZ dan ook op.

Een belangrijke conclusie is “dat voor de gemeente onvoldoende duidelijk is of de duurzaamheidsdoelstellingen met WNZ worden bereikt.”

Maar dat is niet het enige kritiekpunt. De Rekenkamer concludeert ook dat de gemeente eigenlijk te weinig grip op het project heeft. Ze volgt haar eigen regels voor deelnemingen niet volledig, houdt te weinig toezicht en de risico’s van het Warmtenet worden niet goed beheerst. En “ook neemt de gemeente een afwachtende houding aan.”

De Rekenkamer heeft negen aanbevelingen gedaan aan de gemeente, maar ondanks dat de aanbevelingen als ‘relevant’ worden beschouwd, is onduidelijk hoe B&W van Zaanstad “opvolging wil geven aan onze aanbevelingen”. Pas in het eerste kwartaal van 2024 komt er een ‘plan van aanpak’.

Warmtenetwerk Zaanstad B.V. is opgericht door Firan en het Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland (PDENH), volgens Firan is het publieke warmtenet in Zaanstad “een van de succesvolle projecten van DEN-NH.” Firan is onderdeel van de Alliander-groep. PDENH is een initiatief van de provincie Noord-Holland. Het fonds wordt beheerd door de bedrijven KplusV en StartGreen Capital.

Zaanstad wil het warmtenet inzetten om in 2040 klimaatneutraal te zijn. De gemeenteraad van Zaanstad stelde € 4,25 miljoen beschikbaar voor het oprichten van WNZ. Bewoners zouden goedkopere warmtetarieven voor bewoners en andere afnemers opleveren. Voor de eerste vijftien jaar levert de biomassacentrale voor een belangrijk deel deze warmte.

Bij de ‘deelneming’ van Zaanstad is volgens de Rekenkamer niet goed aangegeven hoe het ‘publieke belang’ wordt gediend, het is “niet goed vastgelegd in de afspraken met en over WNZ. Hierdoor kan de gemeente nu niet goed bepalen of duurzaamheidsdoelen worden bereikt met WNZ en zijn de uitgangspunten van een open, duurzaam en betaalbaar warmtenet te weinig geborgd.”

De Raad van Toezicht van Warmtenet functioneert ook niet helemaal naar behoren: “we zien dat de RvT zich vooral richt op advisering en minder op toezicht. Het college heeft ook een taak om toezicht te houden op WNZ. Het college benut echter niet alle mogelijkheden die het heeft om deze taak uit te voeren.” De Rekenkamer sluit af met:

“We zien al met al dat de gemeente Zaanstad te weinig grip heeft op WNZ. Dit is zorgelijk omdat WNZ met tegenslagen te maken heeft. Het aantal aansluitingen blijft achter en nieuwe duurzame warmtebronnen zijn er nog niet. Dit zijn risico’s voor WNZ en op dit moment zijn er nog geen oplossingen beschikbaar.”

Wethouder Stephanie Onclin vertegenwoordigt Zaanstad in Algemene Vergadering van Aandeelhouders van het Warmtenet. Zaanstad heeft een belang van 39% in de aandelen met stemrecht.

Uit het jaarverslag over 2022 blijkt dat 319 woningen waren aangesloten (Gouwpark deel 2 en Oostzijderpark fase 1). Ook is het gebouw van veiligheidsregio aangesloten. Ook Zwembad De Slag moet worden aangesloten.

“De vertragingen die sinds 2019 zijn opgelopen, hebben grote impact gehad op de begrote warmtelevering van WNZ en daarmee op de inkomsten, doordat er minder GJ’s kunnen worden gefactureerd. De schatting van het aantal aan te sluiten woningequivalenten in fase 1 is daarom ook aangepast. Deze vertraging leidt ook in 2022 tot hogere kosten en lagere inkomsten.”

Zaanstad stelt dat het maatschappelijk draagvlak voor de verbranding van houtige biomassa is weggevallen:

“Dit heeft in april 2022 geleid tot het stopzetten van de subsidie voor nieuwe biomassacentrales door de Rijksoverheid (…). Omdat WNZ houtige biomassa beschouwt als een transitiebrandstof is een zoektocht voor een alternatief (binnen ongeveer 15 jaar) voorzien. De uitdaging hiervoor is het vinden van een oplossing die voldoende CO2 reduceert, betaalbaar is en genoeg draagvlak geniet. Op dit moment is er nog geen alternatief in zicht dat aan al deze voorwaarden voldoet.”

In het eerste jaar, 2019, werd een verlies van € 457.000 gemaakt. Over 2022 meldt de gemeente dat de deelneming van Zaanstad € 4,25 miljoen is. “Deze deelneming is op die basis nu gewaardeerd op € 1,95 miljoen. Gemeente Zaanstad heeft een voorziening getroffen voor het verschil van € 2,3 miljoen.” Dat betekent dat het belang is afgewaardeerd en een extra kostenpost van € 2,3 miljoen oplevert op de begroting.

De eigen Warmtenet-pagina van Zaanstad is verdwenen. Informatie is nu hier te vinden en in het jaarverslag.

Het volledige rapport is hier te downloaden en te lezen.

Door Piet Bakker. Bron persbericht Rekenkamer, begroting Zaanstad, eerder nieuws op De Orkaan, websites PDENH en Firan. Foto: De Orkaan (aanleg Warmtenet langs de Gouw in 2019)..