In het Haagse Gemeentemuseum opende vorige week een overzichtstentoonstelling van Karel Appel (1921-2006). De COBRA-grootmeester heeft ook in de Zaanstreek sporen achter gelaten.

Sporen die overigens voor een deel zijn uitgewist en voor een ander deel in depot zijn opgeslagen.

In 1957 maakte Karel Appel voor de toen in aanbouw zijnde Paaskerk zes ramen. Elk raam stelde een dag van de schepping voor; de zevende dag ontbrak, dat was immers een rustdag.

Als bonus maakte Appel voor duizend gulden een muurschildering waarbij hij in kinderlijke hanepoten op de muur schreef: “De ganse schepping wacht met reikhalzend verlangen op het openbaar worden der zonen Gods” (Romeinen 8:19).

Op de foto onder uit het gemeentearchief is dat te zien (Appel staat links op de foto).

Die laatste creatie viel bij het kerkbestuur volledig verkeerd. De beide predikanten, ds. De Jonge en dominee Van Petegem (naast Appel op de foto) waren woedend. Over wat er destijds gebeurde zijn twee lezingen.

De eerste is dat de witkwast eraan te pas kwam om voor de opening de letters te laten verdwijnen. De tweede is dat er een doek voor de tekst gezet werd en dat deze later verwijderd werd. Het resultaat is hetzelfde: de tekst is weg. (Overigens: weggeschilderde tekst is wellicht nog te restaureren, verwijderde tekst niet.)

Dominee De Jonge was de vader van de latere cabaretier Freek de Jonge, die mocht kijken hoe Appel werkte. Het was De Jonge die het historische “Ach joh, ik rotzooi maar wat an!” optekende uit de mond van de grootmeester. Hij schreef zijn ervaringen op in zijn boek Zaansch Veem.

De ramen bleven dus, op de kleurenfoto rechts zijn ze nog te zien (bron helpwandkunstopsporen.nl).

De ramen zijn geen glas-in-lood maar glasappliqué waarbij gekleurd glas op vensterglas wordt gelijmd. De lijm ging na zo’n 50 jaar echter loslaten waardoor het kunstwerk ook dreigde te verdwijnen.

Toen de kerk in 2005 verkocht werd aan de Vrije Evangelische Gemeente “Maranatha” bleek dat de ramen gerestaureerd moesten worden.

Een restauratie was duur en ingewikkeld. Op de foto links is de zien hoe de ramen in 2011 voorzichtig uit de kerk werden gedragen.

De restauratie werd uitgevoerd door keramiek-, glas- en steenspecialist Lisya Bicaci, destijd van Universiteit van Amsterdam, tegenwoordig TU Delft. Ze werkte samen met TNO.

In 2012 zei Bicaci tegen NRC dat de ramen “op z’n vroegst in 2014 weer voor het publiek te bewonderen zijn.”

Op de website van de kerk staat dat de “verwachting is dat de ramen in de loop van 2015 terug geplaatst kunnen worden.”Restarateur Bicaci zegt echter na een vraag van De Orkaan naar de einddatum:

“Inderdaad zijn ze nog niet geplaatst. De dragers zijn besteld en over 6-8 weken worden ze geleverd dan begin ik met het verlijmen van alle fragmenten. Tweede helft van het jaar zullen ze geplaatst worden.”

Het kerkbestuur zegt desgevraagd dat ze er vanuit gaan “dat rond juni/juli van dit jaar de ramen teruggeplaatst zullen worden.”

Hieronder de vijf langwerpige ramen die de eerste vijf dagen van de schepping voorstellen, bron: de website van Lisya Bicaci.

En het zesde rechthoekige raam met een afbeelding van Adam en Eva (de zesde dag).

Er is nog een Zaanse connectie. Het boek “Karel Appel” is geschreven door de Zaandamse Parool-journaliste Catherine van Houts, die in 1999 op 43-jarige leeftijd overleed, vlak voordat ze de laatste twee hoofdstukken kon afmaken.

De tentoonstelling in Den Haag duurt tot 16 mei.