Toeval bestaat niet. Vorige week las ik dat het Herman Brood Museum in Zwolle dicht ging wegens financiële problemen. Dat was nieuws. Ik wist dat niet. Ik wist niet eens dat er een Herman Brood Museum was. In Zwolle. Daar is Herman namelijk geboren. Ook dat wist ik niet. Vanwege een geheel andere reden was ik gisteren in Zwolle en stond daar plots oog in oog met het Brood-museum – de ‘experience’. Toeval bestaat niet.

Ik geef het toe. Ik ben een Brood-liefhebber. Bij zijn optreden in de Volksbond in 1978 stond ik vooraan, ik zag hem in het Drieluik en in de Speeldoos, in Egmond aan den Hoef, in Den Helder en Rotterdam. Een bezoek aan zijn museum is een mooie afsluiting van een ‘relatie’.

De laatste keer dat ik Herman Brood zag was op 18 juni 1998 op het toneel van North Sea Jazz in het Rotterdamse Ahoy. Dat lijkt een hele prestatie voor een destijds 52-jarige incontinente junk, maar dat was het niet.

Little Richard trad op tijdens NSJ, die was inmiddels 67 jaar, maar wel beter ter been dan Herman. Brood werd met een onduidelijke reden op de bühne gezet tijdens dat optreden. Little Richard was inmiddels – met behulp van één van zijn bandleden – op de vleugel geholpen en zong Tutti Frutti. Brood stond erbij een keek ernaar.

Herman stond schaapachtig voor zich uit te staren. Op zijn schouder zat een papegaai (niet Bart Chabot – maar een echte) zich een beetje te schamen – hij keek althans nogal ongelukkig. Herman had van dat alles weinig last, hij liet zich na verloop van tijd even gewillig van het podium afhelpen als hij erop gekomen was. U kent dat beeld wel: ‘verpleegster brengt demente bejaarde naar eetzaal’.

Niet alleen voor de papegaai was het een pijnlijke vertoning, ook voor het publiek en zeker voor het deel dat Herman een warm hart toedroeg. Ik hoor daarbij. Ik ben een Brood-liefhebber.

Maar van welke Herman Brood? Het zijn er minstens drie. De laatste is de tv/media Brood die in leven is gehouden door manager Koos van Dijk en Bart Chabot die op tv lang zijn woordspeligerige boekjes (Broodje gezond, Broodje halfom, Broodje springlevend) mocht aanprijzen. De inmiddels 80-jarige Koos van Dijk weet met een ragfijn gevoel voor publiciteit telkens weer de media te halen (vorige week zinspeelde hij nog op een doorstart van het Brood-museum in Groningen).

De tweede is de schilder Brood – Brood is een prima artiest, hij wordt namelijk op grote schaal vervalst. En dat lijkt me voldoende bewijs voor zijn kwaliteiten. De fraaiste Brood-vervalsing, of eigenlijk ‘imitatie’ ontving ik een dag van zijn dood via internet – een knutselaar had zijn eigen Brood gemaakt: een losjes getekend Hilton-hotel van onderaf, waarvan een Brood-achtige figuur naar beneden kwam, onder het uitroepen van DOEI…

De derde Brood heeft maar kort geleefd. Van 1977 tot 1980. De jaren van Wild Romance, de jaren van Shpritsz en Cha Cha – Saturday Night, Still Believe, Never Be Clever en I Love You Like I Love Myself. Legendarisch waren de optredens.

In oktober 1978 speelde Brood in de Katholieke Volksbond aan de Oostzijde, kortweg De Bond. De zaal ontbeerde alle faciliteiten van een pop-tempel, de entree was smal, het aantal bezoekers te hoog, het bier lauw, de ventilatie onder de maat… Maar Brood wist van geen ophouden, vier of vijf maal –speelde hij Saturday Night, en toen het repertoire begon op te drogen begon hij gewoon opnieuw – de buren klaagden, de zaaleigenaar overlegde met Koos, de band begon na ruim twee uur optreden wat vermoeid om zich heen te kijken.

Gitarist was het Belgische wonderkind Dany Lademacher – een oase van rust op een hectisch toneel, hij speelde de scherpste solo’s zonder dat het hem enige moeite scheen te kosten. Nadat Lademacher Wild Romance verliet was het eigenlijk afgelopen met de band.

Links: Dany Lademacher, Het Rode Hert, Egmond aan den Hoef, 1979

In die tijd was ik medewerker van het Weekblad De Tijd en maakte een reportage over Brood – over Brood on the Road. Een weekje mee op toernee. Het waren deels sneak-optredens. Veel burgemeesters wilden in die tijd geen toestemming geven voor een optreden. De Hoornse corpschef Th. R. Kootstra:

‘We hebben in dit geval wat informatie ingewonnen, Herman Brood en zijn groep hebben een zekere furore gemaakt in negatief opzicht’.

Het optreden in Zwaag (gemeente Hoorn) werd verboden en verplaatst naar Het Rode Hert in Egmond aan den Hoef. Niet uitverkocht omdat bijna niemand van het optreden op de hoogte was (van internet en gsm’s had nog niemand gehoord). Maar ook in het Rode Hert zorgden Rock ‘n Roll, zweet, bier en tabak voor de vertrouwde de sfeer in de zaal – backstage was daar geen sprake van, Brood dronk geen bier en rookte niet – een soort gezondheidsfreak dus. Maar daar hield het wel mee op – aan andere middelen geen gebrek.

Het Rode Hert, Egmond aan den Hoef, 1979, links bassist Freddie Cavalli

Het middelen-gebruik zou zijn tol eisen. Lademacher verliet de band. En Herman zelf raakte ook nogal eens de weg kwijt – letterlijk. Ik heb hem in die week een paar maal geïnterviewd. Wanneer ik met hem op stap ging, naar de bar van het Sonesta, of naar een café in Den Helder, voorafgaand aan een optreden, werd me door Koos op het hart gebonden Herman vooral tijd terug te brengen en hem niet uit het oog te verliezen (hij was toen 32).

Het optreden in Den Helder was in de meest sfeerloze zaal die je je kon voorstellen – een troosteloze jaren 70-schouwburg in de minst opwindende stad van Nederland. Het kon Herman niks schelen, hij speelde alsof zijn leven ervan af hing. Nam aan het eind van het optreden Erik Strack, de schrijver van I Love You Like I Love Myself en zanger van Phoney & and the Hardcore die het voorprogramma verzorgde, op zijn schouders om hem de song te laten zingen. En waarschijnlijk hing zijn leven er ook vanaf – het leek erop dat hij vooral op het toneel tot leven kwam, geen gestamel, geen gemompel, nooit de weg kwijt.

In 2006 werd er een film over Brood gemaakt ‘Wild Romance’ – geen aanrader, met zo’n leven moet elke nabootsing wel tegenvallen, maar de muziek vergoedt veel: die is van de echte Wild Romance. De film staat integraal op YouTube.

In 1994 gaat Brood in gesprek met Henk Binnendijk van de EO. Brood op zijn best – hij weet niet meer dat Henk komt, weigert de tv uit de zetten (‘die gaat uit principe nooit uit, dan is net een doodskist, bovendien is er iemand thuis als ik binnenkom’) en biedt Henk een glas Crème de Menthe aan (‘hoef je ook je tanden niet te poetsen’). Voor het eerst gaat Henk aan zijn eigen geloof twijfelen.

Na de Bond (1978) trad Brood vrijwel jaarlijks op in de Zaanstreek, in 1979 (Speeldoos), en in 1980, 1981, 1983, 1984 (boven, foto Henk van ’t Loo), 1985 en 1986 in het Drieluik. Het optreden in de Speeldoos was een week nadat mijn reportage in druk was verschenen. Ik liep vooraf de kleedkamer binnen om Herman een exemplaar te overhandigen. Ik had hem in de weken daarvoor zeker viermaal geïnterviewd en was bij diverse optreden geweest. Ik had het idee dat ik bijna lid van de band was. Hij had geen idee wie ik was.

Affiches Drieluik (De Orkaan)

In het Museum was het bomvol. De kassa rinkelde onophoudelijk, de publiciteit had z’n werk gedaan. Ook werden er veel vrijwillige bijdragen om het museum op te houden gestort in een spaarpot die bij de voordeur stond. Toch een doorstart? Brood wil niet dood. Tot 30 maart is het museum nog te bezoeken.

Zwolle (De Orkaan)

Door Piet Bakker, extra informatie van: NOS Nieuws, De Tijd 4 mei 1979, Wikipedia, YouTube, Dagblad voor het Noorden, Gemeentearchief Zaanstad (foto Herman Brood, 1984, Henk van ’t Loo). Foto’s: De Orkaan en archief Piet Bakker.