Je kent ze wel, berken, die bomen met die mooie papierachtige bladerende bast, tenminste bij sommige soorten. Er zit vaak olie in de bast, waardoor ze uitstekend als fire-starter kunnen dienen (preppen!).  

Door: David Sluis

In de buurt waar ik woon, ’t Kalf, zijn ze in het verleden veel aangeplant, en ook de laatste jaren is de berk een gewilde keus. Berken zijn bomen van vaak nattere standplaatsen. Zogenaamde berkenbroekbossen komen in onze contreien veel voor, en bestaan voor een goed deel uit berken en zwarte elzen. Dit is mede ingegeven door de makkelijke verwaaiende zaden, die zodoende pionierend natte standplaatsen kunnen bereiken. Broek betekent ‘moerassig’, en moerige grond is venige grond. De plaatsnaam Broek in Waterland refereert hier bijvoorbeeld aan, maar denk ook zeker aan Haaldersbroek en zo zijn er meer. 

Er zijn de laatste jaren dus flink wat berken aangeplant in ’t Kalf. Natuurlijk is het nettoresultaat van het bomenbestand (kap minus aanplant) zwaar negatief in het straatbeeld en dit geldt dito voor struiken), maar enfin daar gaat dit stuk niet over. Nee, het gaat over een merkwaardig fenomeen, waar node een verklaring voor gevonden moet worden. 

De laatste tijd zie ik veel berken die geknakt lijken als luciferhoutjes*, just like that. 

Het was me al eerder opgevallen dat sommige verse aanplant, die keurig met twee begeleidende paaltjes en boomband wordt verankerd, binnen een jaar van aanplant het loodje legde. We hebben een paar flinke hete zomers gehad en dan zullen, nog niet zo diep wortelende berken (en andere bomen), voldoende water nodig hebben om ‘aan te slaan’. Daar ontbrak het nog wel eens aan, waardoor bomen doodgingen door uitdroging. Soms werden pontificaal nieuwe berken aangeplant op dezelfde standplaats en dan hield ik mijn hart vast. Zelfs met voldoende water, maar op een verkeerde standplaats gaat het namelijk niet goed. Het is ook zonde van de moeite en de investering, want bomen en hun aanplant zijn niet gratis.

Uitgedroogde berken zijn bros en breken makkelijk af, maar gezien de geringe afmetingen van de stam (7 a 8 cm), zal er wel een hele zware storm (orkaan?) nodig zijn om de dode ontbladerde bomen te knakken; of speelt er iets anders naast? Als je kijkt naar het patroon van knakken dan valt op dat de bomen vaak op een bepaalde hoogte zijn geknakt. Dit kan natuurlijk bepaald worden door (mechanische) eigenschappen van de boom. Populieren (vooral bepaalde kruisingen) staan ook bekend om hun spontane tak-worp. Maar goed, een tak afwerpen is nog wel wat anders dan een spontaan knakkende stam. Wat dan ‘rest’ is dat het gebeurt onder humane krachten; de wolharige mammoet is namelijk al jaren niet gezien in ’t Kalf. 

Maar waarom zou je per se berken uitzoeken en willen knakken? Ik heb gezocht in allerlei medische artikelen, Wikipedia en The Dark web, maar ik kwam berken-knak-fetisjisme nergens tegen. Waarschijnlijk zocht ik op de verkeerde zoekwoorden, of op het verkeerde platform. Maar ook in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) geen spoor van een geestesziekte die tot knakken aanzet. Is dit een nieuw fenomeen? Natuurlijk voor alles is een eerste keer, en wellicht vind iemand genot bij het knakken van berken, of berken rijen of swaffelen? Er zijn tenslotte gekkere dingen, toch? 

Maar gezien een forensische waarneming zijn dit geen grote mensen (kabouters, dus toch?). Een veldbezoek bij een aantal geknakte berken, Columbo zou trots zijn, bracht aan het licht, dat als ik staande op de boompaaltjes aan zo een berk zou gaan hangen (191cm/85kg) ik hoger zou grijpen. Serhij Boebka de legendarische Russische (Oekraïne) polsstokhoogspringer, had ook het beste momentum als hij hoog, de polsstok greep (en een fenomenale aanloop!). Hier speelt het omgekeerde verhaal: natuurkunde MAVO de Bark, 1979. Kracht maal arm geldt hier, en natuurlijk een stukje zwaartekracht.

Ergo, de boompjes zijn dus veelal op eenzelfde hoogte geknakt? Is dit één knakker, of zijn het meerdere knakkers; een knakkersgilde? Wie kent niet de krantenberichten van weleer: “de Gaatjesboorder is weer actief”, of de Lustkapper. De “Berkenknakker is weer actief”?? Het zou zomaar kunnen. Als er aangebeld wordt met het verzoek of u een berk in de tuin heeft die water nodig heeft, vraag dan om legitimatie. Zijn ‘ze’ klein van stuk en wat hitsig/knakkend, zeg dan (in godsnaam!), dat de hele tuin is betegeld. Het is voor jullie eigen bestwil.. en voor de berk.

PS: alternatieve verklaringen voor de geknakte berken zijn van harte welkom en zelfs broodnodig. Ook foto(porno)grafisch materiaal van knakkers en geknakten (de berken) kunnen gewoon ingezonden worden, o.v.v. : #ikbengeknakt

* Luciferhoutjes werden trouwens veel van populierenhout gemaakt, en werden daar ook speciaal voor aangeplant. Lucifer, mmm…  waar ken ik dit nu meer van?