Voor een reünie van (oud-)bewoners heeft Pieter Gravesteijn een maquette gemaakt van de Kruisstraat in Krommenie van rond 1979. Samen met zijn vader heeft hij een veertigtal huizen en gebouwen op schaal minutieus nagebouwd.

Zondag 11 oktober is de maquette te bekijken in het gebouw van speeltuinvereniging Blok, Dr. Kuyperkade 5.

Tochtig gat en alcoholdamp: de reünie 
Komende zaterdag, 10 oktober, is er de reünie van Kruisstraat-bewoners. De tachtig deelnemers krijgen volop gelegenheid herinneringen op te halen aan de tijd dat de straat nog het Kruispad heette. De wc’s in de meeste huizen bestonden uit een tochtig gat in een stel planken, de W betrekking had op het water van de sloot dat voor de afvoer zorgden, opa Hakvoort de klederdracht van Urk trouw bleef en de houtwormen resistent waren geworden voor de alcoholdamp in café De Vriendschap op het hoekje. (Hieronder het Kruispad – toen nog – in 1900.)

In het pulletje
Voor Pieter Gravesteijn was de reünie aanleiding om terug te grijpen op een oud idee. Hij had eind jaren zeventig van zeven gesloopte woningen schaalmodellen (1:100) gemaakt die nog ergens lagen. “Dat heb ik gedaan uit belangstelling voor de buurt waarin ik ben opgegroeid en voor de geschiedenis ervan. Ik vond dat je iets van het verleden moest bewaren.” Zijn idee om een maquette te maken van de ‘oude’ Kruisstraat viel meteen in het pulletje bij de andere leden van het organisatieteam. In februari ging hij van start met de uitvoering. En met het idee dat hij de klus geklaard moest hebben als hij in juli met vakantie ging. Dat is uiteindelijk gelukt, maar vraag niet hoe. (Hieronder de situatie in 1920.)

Ontzettend leuk
Samen met zijn vader heeft Gravesteijn een veertigtal woningen en gebouwen – waaronder oude uloschool op de hoek en café De Vriendschap op de andere hoek – in hout nagebouwd en zoveel mogelijk in de authentieke kleuren geschilderd. Een enorme klus maar – hij zegt het een aantal malen – “ontzettend leuk om te doen.” In de aanloop naar de vakantie waren ze avond aan avond bezig en begon hij op zaterdagochtend om zes uur en ging door tot acht uur ’s avonds. “Het leuke was dat tijdens de bouw allerlei herinneringen aan de buurt naar boven kwamen. Ik verwacht dat de maquette die aanjaagfunctie ook heeft tijdens reünie.” (hieronder: de Kruisstraat in 1963)

Pieterlut
Pieter Gravesteijn geeft toe dat hij het zichzelf niet makkelijk heeft gemaakt, omdat hij een overtuigde pietlut is. Aan de hand van kadastertekeningen, oude foto’s en persoonlijke herinneringen heeft hij de bebouwing zo getrouw mogelijk gereconstrueerd. Zo bepaalde hij de hoogte van de goten door het aantal lagen gemetselde stenen te tellen. Door planken te tellen kon hij nauwkeurig de plaats van ramen vaststellen. Natuurlijk heeft zijn ervaring als bouwkundige een handje geholpen (Pieter is verantwoordelijk voor het bouwkundig onderhoud van de Zaanse Schans). Het tekent hem dat bij de maquette een verantwoording komt te liggen voor wat niet helemaal zeker is. “Ik heb niet kunnen achterhalen hoe bepaalde huizen er aan de achterkant uit zagen.” (Hieronder de ‘making of’ de maquette.)

Mysterieuze gast
De organisatoren van de reünie – Ineke Klous, Bert Jak, Pieter Gravesteijn en Cor Wouda – hebben voor zaterdag 10 oktober een attractief programma voorbereid, met onder meer een presentatie over de Kruisstraat door het historisch genootschap Crommenie, een wandeling over de Kruisstraat en het bezoek van een Mystery Guest. De organisatie heeft in totaal bijna honderd oud-bewoners kunnen achterhalen. (Hieronder 1965)

Hieronder de maquette van de Kruisstraat anno 1979 (met 2CV).

Een bijdrage (tekst & foto’s) van Jaap de Jong. Historische foto’s van gemeentearchief Zaanstad.

O ja… voor wie het niet weet, de Kruisstraat is hier te vinden: