In haar column “‘Auto rijdt Joop Zoetemelk aan.’ En de bestuurder dan?” (De Correspondent, 21 september 2020) beschrijft Thalia Verkade hoe in de verslaggeving over verkeersongelukken de veroorzakers daarvan steeds vaker buiten beeld blijven. 

Door Rob Wolvers

Van de slachtoffers, meestal fietsers en voetgangers, zijn daarentegen leeftijd en geslacht bekend. Ook zijn die actief betrokken bij een aanrijding, want ze komen “in botsing met” , “onder een auto” of “op een motorkap” terecht. Automobilisten lijken slecht passieve passanten te zijn. Auto’s (het zijn zelden automobilisten) namelijk “zien een fietser over het hoofd”, ze “worden verblind door de laagstaande zon”, ze “verliezen de macht over het stuur” of een ongeval ligt aan “het gevaarlijke kruispunt”. Helemaal bont maken kranten het die de schuld aan het weer geven: de regen, of de sneeuw als een bestuurder is gaan rijden zonder de ruiten sneeuwvrij te maken.

Kortom: automobilisten kunnen weinig doen aan een aanrijding, fietsers en voetgangers des te meer.  

Door deze wijze van framing ontstaat in het publieke discours de opvatting dat fietsers en voetgangers vooral zélf schuldig zijn aan aanrijdingen. Op social media lezen we dan ook vaak begrip voor de automobilist (“veel sterkte”, “die deed het niet expres”, “die kan er niets aan doen”) en veel onbegrip voor het slachtoffer, zelfs als duidelijk is dat die *niet* de veroorzaker is (“die heeft zijn lesje wel geleerd”, “fietsers moeten de regels eens leren”, “fietsers moeten ook geen voorrang nemen”).

Op 3 juli schreven diverse Zaanse media dat een fietser zonder te stoppen vanuit de Panneroodstraat de voorrangsweg De Weer op reed en daarbij tegen een auto botste. Fout fietser, maar in de commentaren weet dan menig reageerder direct te melden dat alle fietsers alle verkeersregels aan hun laars lappen. Gek genoeg lees je nu nooit zo’n opmerking over automobilisten die fietsers aanrijden op de rotondes in Poelenburg en Saendelft. 

Vanuit o.a. het Urban Cycling Institute worden nieuwsmedia gewezen op deze discrepantie in de berichtgeving en op Twitter/X is al enkele jaren het account Waar is de chauffeur actief dat regelmatig nieuwsberichten hierin corrigeert. Het helpt. Je ziet langzaamaan de berichtgeving veranderen: niet meer “fietser komt onder auto terecht”, maar “taxi-chauffeur rijdt fietser aan”.

We stellen vast dat De Orkaan zover nog niet is. In de berichtgeving over aanrijdingen komt vooral onbegrip voor slachtoffers en sympathie voor veroorzakers naar voren (“onoverzichtelijke weg”, “toch heel goed gekeken”, “kon er niets aan doen”).

Ik haal een paar voorbeelden aan. 

Op 16 augustus raakte een fietser gewond op de kruising Glazenmaker/Oosterveld na een aanrijding met een bromfiets. Dat de fietser geen voorrang verleende wordt gemeld, maar als op 4 september een fietser gewond raakt op de rotonde Gerhardweg / Vermiljoenweg door een voorrangsfout wordt dat verzwegen. Het heet slechts dat de automobilist de fietser “vermoedelijk over het hoofd” zag.

Op 11 september wordt gemeld dat een bromfietser en een wielrenner gewond zijn geraakt op Straat Nauerna, omdat de laatste plotseling naar links zou zijn afgeslagen. Zelfs zonder richting aan te geven (!). Uit het feitenrelaas blijkt echter dat de fietser rechtdoor zijn weg vervolgde en dát juist de bromfietser op een kruising (waar bovendien een 20 km regiem geldt) de fietser inhaalde en vervolgens naar rechts afsloeg. 

Op 4 oktober raakten een fietsende grootvader en kleinkind gewond op de Leliestraat door een vrachtwagenchauffeur die van zijn lijn afweek. Door iets te melden over ‘dode hoek’ bereikt de schrijver dat het op social media vooral gaat over de ‘schuld’ van de fietsende opa. De fout lag hier echter volledig bij de vrachtwagenchauffeur die besloot over de fietsstrook te rijden. 

En op 5 oktober werd een fietser aangereden op de Hoofdtocht door een automobilist, die geen voorrang verleende. Door in de kop van het artikel al te melden dat het een “verboden fiets” betrof ging het in de reacties vooral over de fiets en blijft de voorafgaande voorrangsfout buiten beeld. 

Het gaat ons niet om een andere framing, of om naar “de ander te wijzen”, maar om meer evenwichtigheid in de verslaggeving. Of in elk geval inzichtelijk maken dat dit verschil in berichtgeving bestaat. Daar wilen Sonja en ik best een keer over komen praten met de schrijver van die artikelen.

Door Rob Wolvers (lid Fietsersbond Zaanstreek), foto: Michel Schermer (ongeluk De Weer)