De strijd rond woningbouw op het Jacob Visterrein is een goede leerschool volgens tekstschrijver Jaap de Jong van de Stichting De Zaanse Molen voor beschermers van erfgoed.

Erfgoedverenigingen moeten zich strijdbaarder opstellen. Hun tegenstrevers doen dat namelijk ook.

De Rubriek Orkaan-opinie bevat bijdragen van lezers van De Orkaan.

—

Erfgoedvereniging: nieuw leven of mausoleum?

Het zal mij benieuwen of de Zaanse erfgoedvereniging lering hebben getrokken uit de onderhandelingen over de herbestemming van het Jacob Visterrein. Uit de confrontatie met een ondernemer die een duidelijk commercieel doel nastreefde en een strategie van winstmaximalisatie volgde. Dat Rito Holding zijn doel (nog) niet heeft bereikt, is niet te danken aan de erfgoedverenigingen maar aan de knullige manier van werken van de grondeigenaar. Zijn de erfgoedverenigingen inmiddels tot het besef gekomen dat zij een stuk moeten opschuiven in de richting van actiegroepen die weloverwogen strijd voeren om het erfgoed te bewaren? En zich iets minder moeten laten leiden door de oerfunctie van het conserveren.

Ik heb daar een hard hoofd in. Erfgoedverenigingen voelen zich nog steeds vooral geroepen om erfgoed in authentieke staat te houden en in een goede conditie door te geven aan volgende generaties. Dat is een doelstelling die bestaansrecht heeft. Maar door die missie bestaan deze clubs vooral uit geweldige hobbyisten die zich met bewonderenswaardige inzet inspannen om het verleden te conserveren.

Meer marktwerking en minder subsidie
Ik zal niet zeggen dat zij wereldvreemd zijn en blind zijn voor het heden, maar erfgoedverenigingen zijn niet ingesteld op een tijdgeest met meer marktwerking en minder subsidie, meer verantwoordelijkheid voor het eigen bestaan, meer management en minder amateurisme, meer geld verdienen en minder de hand ophouden bij de overheid en vooral meer bieden aan sponsors en leden. De positie van erfgoed is niet meer zo vanzelfsprekend als al die bevlogen leden altijd hebben ervaren. Je kunt langs de mooie Zaan ook huizen bouwen die de projectontwikkelaar meer geld opleveren en de gemeente meer kapitaalkrachtige inwoners uit de hogere functiegroepen.

Als erfgoedverenigingen meer actiegroepen worden dan ben je ook een eind op weg naar de oplossing van het probleem van een vergrijzend en uitdunnend ledenbestand. Wie in het verleden leeft, mist de aansluiting met de generaties X, Y, Z en alle daarop volgende. Dat vergt een fundamentele herbezinning op de functie en de positionering van hoe je moet omgaan met erfgoed. Je lost dat probleem niet op door een beetje meer werk te maken van een website en ook nog iets te doen aan social media. Als een noodzakelijk kwaad waar je nou eenmaal niet om heen kunt. Als een van de deelnemers aan het overleg over het Jacob Visterrein zegt dat ‘ze zo keurig zijn ontvangen door Rito Holding’ en daarom geen kwaad woord wil horen over Tom de Boer dan zie je in volle glorie de wereld die nog gewonnen moet worden.

Leuke en leerzame ervaring
Bij vereniging de Zaansche Molen woedt nu al een jaar lang een discussie tussen de preciezen en de rekkelijken over het vestigen van een eigentijds museum – een experience in het jargon van deze tijd – op de Zaanse Schans en het verlaten van het Molenmuseum aan de Museumlaan. Meer een publieksfunctie en minder een speeltuin voor de molenspecialisten. Aan die discussie zie je ook hoe lastig het zal zijn om erfgoedverenigingen wezenlijk te veranderen. Want het verleden is voor veel mensen heilig en er is weinig oog voor de ongekende mogelijkheden die deze tijd biedt om van erfgoed een leuke en leerzame ervaring te maken. Als de ogen daarvoor niet opengaan dan wacht de erfgoedverenigingen een toekomst van een mausoleum, maar zonder Stalin als publiekstrekker.