In het Zaanstad Beraad van 9 juni steunden vrijwel alle partijen de nieuwe Ontwikkelstategie voor de Zaanse Schans.
Dat is een vergissing volgens Jos Kerkhoven (raadslid voor Democratisch Zaanstad). Ondernemers en bewoners steunen het plan niet. Beter is om eerst een nieuw bestuur op de Zaanse Schans te installeren dat op draagvlak kan rekenen. In onderstaande opiniebijdrage zet hij zijn ideeën uiteen.
Door Jos Kerkhoven
Bewoners en ondernemers van de Zaanse Schans zijn diep teleurgesteld omdat alle collegepartijen een positieve zienswijze hebben gegeven ten aanzien van de Ontwikkelstrategie Zaanse Schans. Bewoners en ondernemers zijn in het geheel niet betrokken bij de totstandkoming van het stuk en zijn nu zelf gekomen met een ‘alternatieve Ontwikkelstrategie’. Dat wil toch wat zeggen!
Maar liefst zes mensen hebben ingesproken tijdens het Zaanstad Beraad. Hebben die raadsleden wel geluisterd? Door deze uitslag zal de situatie op de Zaanse Schans zich verder gaan verharden, helemaal in deze tijd. Iets dat wij geen van allen willen. Er breken grimmige tijden aan voor – en op – de Zaanse Schans!
De uitslag van het advies van de heer Remkes wordt anders uitgelegd dan deze bedoeld is en er worden verkeerde conclusies getrokken. De heer Remkes heeft meer dan een jaar geleden gezegd dat er eerst een nieuw bestuur moest komen en dat hij erop vertrouwde dat het huidige bestuur daar ‘in goed overleg met de alle partijen’ voor zou zorgen. Dat overleg is er nooit geweest. Een jaar geleden reeds beloofde het huidige bestuur te zullen aftreden maar zij zitten steviger in het zadel dan ooit en lijken ondanks alle woorden geenszins van plan om op te stappen. De Schans wordt bestuurd door regenten.
Retributie
De ondernemers en bewoners worden volledig genegeerd, ondanks hun schreeuw om aandacht. Zij hebben hun ziel en zaligheid blootgegeven, maar nog steeds wordt er – zelfs door de gemeente – niet naar hen geluisterd en nog steeds worden zij niet betrokken bij de plannenmakerij. Ook zijn zij in het geheel niet betrokken bij de gesprekken tussen de ‘erfgoedpartijen’ over de Vermakelijkhedenretributie (VMR).
Zowel de ondernemers als de bewoners kwamen zelf met een geheel nieuw plan. Dat moet dan nu worden ‘meegenomen’ en moet gezamenlijk worden ‘besproken’. Die woorden staan meestal garant voor het feit dat je er nooit meer iets van hoort. En met wie moet dan worden gesproken? Met het huidige (oude) Stichtingsbestuur? Dat gaat niet gebeuren; niet voor niets hebben bewoners en ondernemers het vertrouwen in dit bestuur opgezegd. Bovendien, dit bestuur is zo eigengereid dat zij toch niet zullen luisteren, dat hebben zij de afgelopen jaren ook niet gedaan.
De Zaanse Schans is het speeltje geworden van politici (omdat dit fenomeen zo succesvol – en bekend – is geworden, iets dat politici aantrekt) zonder zich te bekommeren om degenen die er wonen en werken. De molenvereniging heeft Tours & Tickets naar de Zaanse Schans gehaald (groepen van méér dan honderd personen via het Zeilenmakerspad).
De Stichting wilde de groei naar meer dan 3 miljoen bezoekers faciliteren, dit met enthousiaste medewerking van nota bene de gemeente Zaanstad! Door de gemeente Zaanstad werd de Zaanse Schans speerpunt voor het toerisme en een economische aanjager van Zaanstad en de hele Zaanstreek – en dan is het nu allemaal de schuld van de ondernemers en spreekt men ineens over een Schans zonder toeristen en alleen voor de Zaankanters. Weg inkomsten voor de Zaanse Schans (ook voor de Stichting), weg onderhoud voor de huisjes, weg werkgelegenheid.
Zelfingenomenheid
Wat heeft het bestuur trouwens zelf toegevoegd aan de Schans? Zij liften mee op de inspanning van de molenvereniging en de ondernemers. Steeds weer worden de molens en de ambachten genoemd als aantrekkingskracht van de Zaanse Schans, maar daar heeft de Stichting zelf helemaal niets voor gedaan. En juist ook het feit dat de woningen bewoond zijn is zeer belangrijk, de horeca en de winkels completeren het geheel.
En dit alles met elkaar zorgt voor de unieke mix die de Zaanse Schans is, maar zowel het bestuur van de Schans als een deel van de Zaanse politiek begrijpen dit nog steeds niet, ze zijn o zo trots op ‘hun’ Zaanse Schans, een unicum in Nederland – en in de wereld, dat is ontstaan door het samenspel van factoren, maar dat nu ontwricht lijkt te worden door zelfingenomenheid.
Het is een ‘verdienmodel’, een ‘openluchtmuseum’, de ‘grootste toeristische attractie van Nederland’ en wie hebben daar met elkaar voor gezorgd?
Juist: de molens, maar ook de bewoners en de ondernemers, in ieder geval niet de stichting of het museum, die nu weer alle credits krijgen van de bestuurders. Wij wensen de collegepartijen veel succes met hun droombeelden, maar de realiteit op de Zaanse Schans is anders.
Teleurstelling en verbijstering heeft zich meester gemaakt van de Zaanse Schans.
Van kwaad tot erger
Zelfs de brief van het college van B&W van 12 juni 2019 wordt door collegepartijen – en de wethouder – volledig genegeerd. In die brief – ondertekend door de burgemeester – staat dat er ‘over de Ontwikkelstrategie geen onomkeerbare beslissingen genomen mogen worden voordat er een nieuw bestuur is’. Wat blijft er dan nog over van het vertrouwen in de politiek? Wethouder Baerveldt bleek niet eens op de hoogte te zijn van deze brief, die toch echt tot haar dossier behoort. Haar enige opmerking daarover was dat “we dan waarschijnlijk van mening veranderd zijn”. Kennis van zaken in dit complexe verhaal is helaas ver te zoeken.
Op deze wijze wordt de situatie op de Zaanse Schans alleen maar van kwaad tot erger, dit is olie op het vuur. Er zal helaas verharding gaan plaatsvinden, dat is onvermijdelijk. Samenwerking op de Schans lijkt – na deze uitslag – verder weg dan ooit!
Democratisch Zaanstad heeft voorgesteld om te komen tot een nieuw bestuur en ook het CDA was van mening dat eerst het bestuur vernieuwd moest worden, maar liet dat uiteindelijk toch varen.
Ivoren toren
Opmerkingen als “er moeten gewoon minder toeristen komen (en dat in deze tijd!) en geen buitenlanders meer, zodat de Zaankanters kunnen wandelen en fietsten op de Schans” getuigen van weinig kennis van zaken.
Wanneer er geen (buitenlandse!) toeristen meer komen op de Zaanse Schans heeft de Stichting geen inkomsten meer, en de molens en de ondernemers ook niet. De gemeente zal dan miljoenen moeten bijspijkeren…
De huisjes en de molens kunnen niet meer onderhouden worden en de ondernemingen zullen één voor één verdwijnen van de Schans, als deze het al überhaupt in deze periode kunnen volhouden. Is dat het beeld van de Schans dat de collegepartijen voor ogen hebben?
Hoe vaak komen de collegepartijen per jaar op de Zaanse Schans? Hebben zij ooit gesproken met de ondernemers, met ALLE ondernemers en bewoners? Of alleen met het selecte groepje? Velen zullen geen enkele ondernemer of bewoner hebben gesproken, maar laten zich meeslepen in het vooroordeel dat al jaren heerst in de ivoren toren met grote groene gevels in Zaanstad.
Wat een teleurstelling! Er is weinig vertrouwen meer in het bestuur van de Stichting, maar ook in de politiek van Zaanstad. Wat blijft er dan nog overeind van het gezag?
Verliezen
De toekomst ziet er voor de Zaanse Schans anno 2020 somber uit en dat wordt door de goedkeuring van de Ontwikkelstrategie alleen nog maar verergerd. Het college moet zich heel goed realiseren welke verantwoordelijkheid er op haar schouders ligt…, o.a. de werkgelegenheid voor ruim 300 mensen en toeleveranciers.
Als de ondernemers de prognoses voor het jaar 2020 op de cijfers van de Stichting projecteren, kunnen zij daaruit de conclusie trekken dat de Stichting dit jaar afstevent op een verlies van méér dan 1 miljoen euro, ondanks de mooie woorden van de heer Oudega dat de Stichting voldoende reserves heeft en hij zich geen zorgen maakt over de financiën. Volgens de ondernemers kunnen ze dat beter wel doen. Ook de molens op de Schans zeggen een verlies van 1 miljoen euro te vrezen.
En dan gaat de gemeente er in deze tijd – samen met de Stichting – een Ontwikkelstrategie doordrukken waarvan op dit moment totaal niet bekend is wat de (financiële) gevolgen daarvan zullen zijn.
Wij adviseren het college nogmaals met klem, om eerst zorg te dragen voor een nieuw bestuur(smodel) in samenspraak met bewoners en ondernemers en daarna gezamenlijk te komen tot een gedragen Ontwikkelingsstrategie.
Jos Kerkhoven
Raadslid Democratisch Zaanstad
Reactie namens de Vereniging Zaans Erfgoed:
Onze rechtsvoorganger heeft bij de start van de Zaanse Schans een behoorlijk bedrag geschonken Bij elkaar kwam dat uit op zo’n anderhalve ton.
In vergelijking met wat de ondernemers op de Schans geïnvesteerd hebben, was dat maar een bescheiden bedrag. Echter we hebben op de Schans hele goede ondernemers zitten en die investeren alleen maar, als ze daar rendement uit halen.
Vervolgens is het zo dat een nog veel groter bedrag door de voormalige gemeenten en door Zaanstad is ingebracht, door jarenlang miljoenen te investeren. Dat is allemaal geld van de Zaanse burgers. Dus verreweg het grootste deel van het geld dat in de Zaanse Schans is gestoken komt van de Zaankanters. Daar hebben zij een immaterieel rendement uit gehaald. Dat rendement bestaat er uit dat in de statuten van stichting de Zaanse Schans de doelstelling duidelijk aangeeft dat de Schans een authentiek woon- en werkbuurtje moet zijn (van rond 1850). Verder dat er een bestemmingsplan ligt, het gebied een Beschermd Dorpsgezicht is en er een Beeldkwaliteitsplan van kracht is.
Het is nu de vraag wat voor de Zaanse politiek zwaarder weegt: of het publieke immateriële rendement, dat door de Zaankanters is opgebracht, of het private rendement van de ondernemers.
Dan is het ook nog eens zo dat als je gaat kijken wie er het meeste inbreng heeft kunnen krijgen bij de toekomstvisie van de Zaanse Schans dan zijn dat bij uitstek de ondernemers- en de bewonersvertegenwoordigers geweest. Zij zaten immers in de Adviesgroep die de Ontwikkelstrategie heeft voorbereid, net als veel andere belanghebbenden, en ze zitten in het bestuur van de stichting.
Dat deze vertegenwoordigers uit het bestuur zijn gestapt heeft er nog niet eens zoveel mee te maken dat zij, naar hun oordeel, te weinig werden gehoord (ze vormden gewoon een minderheid). Veel meer ligt het voor de hand dat zij door op te stappen het ontwikkelproces wilden traineren. Immers: het frustreren van die ontwikkeling is in het voordeel van hun rendement.
Ergo: alles pleit ervoor om het immateriële rendement zo goed mogelijk overeind te houden en het private rendement weer duidelijk op z’n plek te zetten.
Het kan toch niet zo zijn dat alles en iedereen in Zaanstad zich aan publieke regels, zoals het bestemmingplan, moeten houden en dat het op de Zaanse Schans niet zou hoeven.
Wel een beetje beneden jullie niveau om zo te reageren, beste redactie.
Als in het artikel 11 (elf, XI) keer sprake is van de Stichting..., waarom laat je dat dan weg uit de kop. De vlag dekt de lading niet, dat was de strekking van mijn commentaar.
Heldere en goede analyse van Jos Kerkhoven.
Jammer alleen dat de redactie in de kop weer de klassieke fout maakt: "Zaanse Schans heeft nieuw bestuur nodig". Men verwart een Stichting met een buurt. De Zaanse Schans heeft geen bestuur! Nooit gehad ook, het kan ook niet eens want de Zaanse Schans is een buurt(je) en valt onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de Gemeente, net zoals elke andere buurt.
Bedoeld wordt naar ik aanneem dat de Stichting de Zaanse Schans een nieuw bestuur nodig heeft. Dat is iets geheel anders.
In het artikel is 11 (elf, XI) keer sprake van de Stichting... als de heer Hoekstra dan nog niet begrijpt wat er bedoeld wordt...
Het gaat ook over het voortbestaan van de voetbalclub Zaandijk en daarmee gaat het ook de inwoners van Zaandijk en oud-Koog aan. Vreemd dat die buitenspel staan.
Mocht daar enige twijfel over bestaan: de voetbalvereniging Zaandijk wordt op geen enkele manier bedreigd vanuit de Zaanse Schans. En dat was ook bij de discussie over de eerste versie van de Ontwikkelstrategie al zo. De Stichting beschouwt Zaandijk als goede buren en zo gaan we ook met elkaar om.
Als vrijwilliger op één van de molens op de Zaanse Schans heb ik met interesse het stuk van Jos Kerkhoven gelezen. Ruim een jaar geleden met dezelfde interesse het advies van Johan Remkes gelezen, die in zijn brief van 6 mei 2019 het volgende opmerkte:
[..] Omdat de discussies over de toekomst van de Zaanse Schans nu volgens alle betrokkenen al lang genoeg duren, zal ik in dit advies onomwonden benoemen wat ik heb waargenomen en wat mijn reactie daarop is. Ik ben mij ervan bewust dat dit voor een aantal betrokkenen onaangenaam kan zijn. Echter mijn eerste standpunt is dat helderheid bieden en richting geven nu zwaarder wegen dan doorpolderen [..]
Ik beleef een hoop plezier aan het vrijwilligerswerk op de Zaanse Schans en kijk met verbazing wat er zich op bestuurlijk niveau zich allemaal afspeelt.