Het invoeren van ‘bestuurlijke boetes’ om sluipverkeer te weren is niet goed gegaan in Oostzaan. De gemeenteraad is ‘niet juist geïnformeerd’ over de juridische onderbouwing van de nieuwe manier van boetes innen en over de financiële risico’s die dat opleverde.

Dat blijkt uit een recent raadsbericht aan de gemeenteraad van Oostzaan en uit het antwoord dat De Orkaan kreeg op het Woo-verzoek (Wet openbare overheid) waarbij gevraagd werd naar de juridische onderbouwing van het besluit.

Oostzaan besloot om bestuurlijke boetes voor de overtreding van het inrijverbod te heffen omdat de inkomsten dan bij de gemeente zouden komen. Eerder was het een verkeersovertreding waarbij de boetes naar het Rijk gingen. Oostzaan dacht via bestuurlijke boetes € 570.000 te incasseren. De rechtbank vernietigde dit besluit waardoor de gemeente ook tegen een fors tekort aanliep.

Adviezen

Bij de verdediging van het besluit is door het college – met name door burgemeester Polak – altijd volgehouden dat er positieve in- en externe juridische adviezen voor het besluit waren en dat het was afgestemd met het Openbaar Ministerie (Officier van Justitie). De Orkaan stelde op 11 juli daar vragen over aan Oostzaan. Toen daar niet op geantwoord werd, dienden we op 30 augustus een Woo-verzoek in. Ook door oppositiepartijen CDA, D66, GL en Oostzaan Natuurlijk werden vragen naar de onderbouwing van het besluit gesteld.

In het antwoord op deze vragen gaat de gemeente diep door het stof. Het college was er van overtuigd dat zowel de juridische onderbouwing als de risico’s met de raad zijn gedeeld. B&W van Oostzaan schrijft dat ze ‘in eerste aanleg van overtuigd [waren] dat zowel de juridische onderbouwing als de risico’s met de raad zijn gedeeld’. Maar de vragen zetten ze toch op een ander spoor:

‘Wij hebben stukken opgezocht en de commissie- en raadsbehandelingen beluisterd die over de bestuurlijke boete gingen. Hieruit blijkt dat weliswaar gesproken is over “pionieren met de bestuurlijke boete”, maar dat de onderbouwing en de risico’s slechts zijdelings aan de orde zijn geweest; interne en externe adviezen zijn onvoldoende tot uitdrukking gebracht. Ook in het raadsvoorstel dat uw raad in september 2022 heeft ontvangen staan deze niet vermeld.’

Pioneren

Dat ‘pioneren’ betekende dat Oostzaan de eerste Nederlandse gemeente was die bestuurlijke boetes voor verkeersovertredingen in ging zetten. De onderbouwing en de risico’s zijn volgens het college ‘intern wel degelijk aan de orde gesteld’ maar dus niet openbaar gemaakt:

‘Dat betekent dat wij de pers en uw raad in onze eerste reacties niet juist hebben geïnformeerd.’

Het college geeft onomwonden toe dat er veel mis is gegaan bij het dossier:

‘Wij zijn tot de zorgwekkende conclusie gekomen dat het dossier “bestuurlijke boete” als het gaat over het vastleggen en de archivering van overleggen en adviezen, al vanaf de start in 2021 niet op orde is. Informatie is slechts gedeeltelijk en zeer versnipperd terug te vinden en dan vooral in de vorm van e-mails en dergelijke.’

Onzorgvuldig

Het voorstel kwam van het vorige college terwijl er ook in de ambtelijke staf veel gewisseld is, en dat zou mede de oorzaak zijn geweest voor gebrekkige verslaglegging: ‘doordat er veel wisselingen zijn geweest in de bezetting van het college en de organisatie, is ook veel kennis over het gelopen proces verdwenen.’

‘Dat betekent ook dat wij uw raad en de Woo-verzoeker dus helaas slechts versnipperde informatie en onvolledige stukken ter beschikking kunnen stellen; er is simpelweg niet meer vastgelegd. Het college betreurt deze situatie ten zeerste en neemt daar de verantwoordelijkheid voor, maar het college kan op dit moment niets meer veranderen aan het gelopen traject.’

Het hele proces over de bestuurlijke boete, schrijft het college, is achteraf gezien ‘onzorgvuldig en onvoldoende professioneel’ geweest. En dat terwijl er door B&W ‘wel degelijk heel serieus aan gewerkt is’. Zo is er ‘meermaals (telefonisch) contact geweest met een externe partij’. De juridische en financiële risico’s waren bekend, ‘en er is geadviseerd om deze in het raadsvoorstel mee te nemen’. Maar toen ging het mis:

‘Wij moeten constateren dat dat niet is gebeurd. Een verklaring daarvoor kunnen wij helaas niet vinden. Een goede en transparante terugblik is niet te maken.’

Serieus verzuim

Het college trekt het boetekleed aan en gaat er werk van maken om herhaling te voorkomen:

‘Het achteraf niet goed kunnen reconstrueren van een belangrijk dossier als de “bestuurlijke boete” en daardoor ook niet voldoende verantwoording kunnen afleggen, is een serieus verzuim’.

Een deel van het mail-verkeer is (geanonimiseerd) gestuurd aan De Orkaan. De eerste mails dateren al van september 2020. Centraal staan daarin de pogingen om bestuurlijke boetes in te zetten bij het sluipverkeer.

Eerste lezing van dat dossier (346 deels zwart gelakte pagina’s die via een niet-doorzoekbare pdf zijn geleverd) lijkt duidelijk te maken dat in de verstrekte mails geen onafhankelijk juridisch advies staat. Het gaat vooral om een sluipweg te vinden – via extern advies – om de inkomsten van boetes bij de gemeente terecht te laten komen.

OM akkoord?

Er zouden niet alleen positieve in- en externe juridische adviezen zijn, burgemeester Polak zei bij de gemeenteraad ook dat er overleg met het Openbaar Ministerie (OM) was geweest over de bestuurlijke boetes bij het rijverbod: het OM zou hiermee akkoord zijn gegaan. In de brief aan de raad zegt het college nu iets anders. Het zou niet over het inrijverbod zijn gegaan, maar

‘over het breed inzetten van het instrument bestuurlijke boetes in Oostzaan. Er is geen apart overleg geweest met en geen akkoord gekregen van het OM voor het inzetten van de bestuurlijke boeten als instrument om de inrijverboden te handhaven.’

Oostzaan kan in de notulen van het regulier driehoeksoverleg (burgemeester, politie, OM) wel terugvinden ‘dat het voornemen tot invoering van het instrument bestuurlijke boetes benoemd is, maar er is geen oordeel van het OM benoemd’.

Het college trekt daaruit de conclusie: ‘Impliciet is daaruit af te leiden dat er geen bezwaar is uitgesproken’. Met andere woorden: er is in algemene termen over het inzetten van bestuurlijke boetes gesproken, er is geen positief oordeel terug te vinden, maar omdat er ook geen bezwaar is gemaakt gaat Oostzaan er vanuit dat dit een positief oordeel inhoudt terwijl ook geschreven wordt dat er ‘geen akkoord [is] gekregen van het OM’. Beide lezingen lijken met elkaar in strijd.

Hier begeeft B&W zich op bijzonder glad ijs. Op maandag 20 juni 2022 zegt burgemeester Polak op vragen van CDA-fractieassistent Mark van Dorst: ‘het is overlegd met de Officier van Justitie, die moet daar akkoord op geven, dat is gebeurd, anders hadden we het niet aan u voorgelegd’. Niks ‘breed inzetten’ en niks ‘geen oordeel’. Polak zegt letterlijk dat de Officier van Justitie akkoord is met deze regeling.

De Orkaan heeft wel mails over juridische problemen gehad, maar niet over het positieve advies van de Officier van Justitie: ‘de contacten met het Openbaar Ministerie zijn niet in documenten vastgelegd en kunnen derhalve niet aan u worden verstrekt’.

Onrechtvaardig

In de begroting over 2024 van Oostzaan was € 570.000 euro opgenomen door de invoering van de bestuurlijke boete op het inrijverbod, en dat was ook voorzien voor 2025 en verder. Deze inkomsten zijn uit de begroting gehaald, ‘dat maakt ons tekort over de komende jaren groter’ schrijft het college.

Voor weggebruikers verandert er niets. Als ze geen ontheffing hebben krijgen ze een boete. Maar de inkomsten gaan nu weer naar het CJIB (het Centraal Justitieel Incassobureau van de rijksoverheid). Oostzaan vindt dat wel ‘onrechtvaardig’.

Wie een ‘bestuurlijke boete’ heeft gehad krijgt geen geld terug: ‘er is een overtreding begaan en daarmee is de boete terecht opgelegd. De manier waarop deze geïnd wordt doet hierin niet ter zake. Indien er geen bezwaar is gemaakt is de zaak afgehandeld.’

‘Andere kijk’

Uit de brief is ook af te leiden dat Oostzaan het niet eens is met de uitspraak van de rechter. Die had onder meer gesteld dat het niet een kentekenhouder kan beboeten omdat je niet zeker weet dat die de bestuurder is, en een bestuurlijke boete moet bij de bestuurder terecht komen. Oostzaan heeft een ‘andere visie’ en:

‘deze conclusie van de rechtbank vinden wij dan ook over dit onderwerp onbegrijpelijk’.

De APV geeft geen mogelijkheid voor verkeersboetes volgens de rechter, maar Oostzaan houdt ook daar voet bij stuk: ‘ook hier hebben wij een andere kijk op’. De gemeente vindt ‘dat onze regelgeving niet in strijd is met de Wegenverkeerswet 1994 en het RVV 1990’.

Raadsvergadering

Pas op 7 november 2024 is de eerste raadsvergadering van Oostzaan. Dan zal deze affaire ongetwijfeld aan de orde komen. Het kan ook eerder tijdens commissievergaderingen van 17 en 24 oktober. En de raad kan een extra vergadering aanvragen – het onjuist informeren van de raad is meestal niet iets wat zonder discussie passeert.

Bij de vergadering van 17 oktober moeten in ieder geval de financiële gevolgen duidelijk zijn omdat dan de begroting wordt besproken. D66-raadslid Siefko Julius die wij daar over spraken zat daarom ook met smart te wachten op antwoorden: ‘als de adviezen in het dossier zitten, moet het niet zo moeilijk zijn ze te beantwoorden. Maar het duurt en het duurt maar’.

Door Piet Bakker. Bronnen: Raadbericht Bestuurlijke boetes, eerder nieuws op De Orkaan, gesprek met Siefko Julius, Woo-beantwoording Oostzaan, mailverkeer over bestuurlijke boetes. Foto: Orkaan.