In aflevering 5 van de nieuwe achtdelige VPRO-serie Onzichtbaar Nederland die op 15 december wordt uitgezonden, is o.a. te zien hoe ‘de Zaanse Schans’ er bijna 300 jaar geleden uitzag.
In 1729 waren er circa 639 molens gelijktijdig in bedrijf in het gebied waar nu de Zaanse Schans ligt.
Aan de hand van foto’s van toen en nu, animaties en visualisaties laat Onzichtbaar Nederland de verandering van ons land zien. In aflevering 5 staan de gevolgen van de opkomst en ondergang van de industrie centraal. De Zaanstreek, het oudste industriegebied van Europa, staat centraal in die aflevering.
Geert Rozinga, eindredacteur van de ‘opvolger’ van Nederland van Boven, zegt over zijn programma:
Het idee begon met, wat je nu vaak ziet, een foto nemen op dezelfde plek als toen. Daar wilde ik bewegend beeld aan toevoegen. Dat geeft een prachtige dynamiek en daar zit wat magisch is. In een paar seconden de betovering van een wereld die in korte tijd is veranderd. De animaties waren overigens wel veel moeilijker dan we dachten. In Hollywood werken ze daar met een team van twintig man aan. Hier twee en een stagiair.
Hieronder de 629 molen (klik of afbeelding voor grotere versie).
Ook het Hembrugterrein komt voor in het programma.
Hier een voorproefje van eerste aflevering die op 17 november wordt uitgezonden.
Onzichtbaar Nederland deel 5 wordt uitgezonden op 15 december om 22:15 op NPO 1.
Kijken dus... er zit niks anders op.
Het dichte opeen gepakt staan van de molens op de "foto" toont ons hoe een niet-Zaankanter kennelijk denkt over onze eertijdse molenrijkdom. Goed, er wáren er "puur wat", maar zó pal naast elkaar, "als haar op een hond", dàt lijkt me toch een ietwat overdreven. Want op deze manier nam de ene molen voor de andere de wind weg, terwijl in die tijd nog zoiets bestond als "het recht van de wind". Daarvoor werd jaarlijks zelfs betaald, eerst aan de heer van het gebied, later aan de Staten van Holland; keurig bijgehouden in boeken, die ons nu nog inzicht verschaffen over welke molen waar stond - àls dat al duidelijk genoeg in die boeken geschreven werd. Helaas werd bij menige notitie algemeen bekend ondersteld, over welke "fabriek" geschreven werd ...
Dat ziet er droevig uit. Waarschijnlijk werk van die stagiair. En die mocht vervolgens ook het stukje voor de pers schrijven, want daar lusten de honden al helemaal geen brood van. Zelden zoveel slechte omschrijvingen en klinkklare onzin achter elkaar gezien. 'Vanuit de molens werd hout gezaagd' - dat wil ik weleens zien! En ook de noten- en zeepmolens staan hoog op mijn verlanglijstje. Alsmede de geheimzinnige machinefabriek op het Hembrugterrein vlak naast de Schans. Als dit het niveau is, heb ik morgenavond lekker Zaanstad Beraad. Ideetje voor de volgende serie: 'Bedroevend Nederland'. Dan kijk ik wél!