De tentoonstelling activeert onverwachte herinneringen. Opeens ben ik weer het jochie van negen dat deze ochtend niet naar school hoeft. Blij ben ik niet, want leerlingen van alle lagere scholen moeten zich ’s ochtends verzamelen voor het huis van de burgemeester om een liedje te zingen. Omdat we voor de tiende keer Bevrijdingsdag vieren. (Als ik zou moeten kiezen tussen de twee kwaden, rekenen en zingen, dan zou ik zonder aarzelen voor rekenen kiezen.)

Nu ontdek ik dat het lied speciaal voor deze gelegenheid is geschreven door Gerrit Visser, de zo langzamerhand legendarische chroniqueur van Krommenie. Ik sta te kijken naar foto’s van de aubade op donderdag 5 mei 1955. En ik herinner me dat wij als tegenprestatie een blikken gedenkbord kregen – gemaakt door de Blikfabriek – met de wens: ‘Wilt al u dagen/Dit wonder bysonder/Gedenken toch.’

In Huize Barkeloo leggen Dea Mastenbroek en Fien Paschedag de laatste hand aan de tentoonstelling 80 jaar bevrijding van het Historisch Genootschap Crommenie. Een interessant en soms verrassend en vertederend verslag in foto’s en historische documenten van de oorlog en daarna de herdenking en viering van de bevrijding. Aangevuld met een aantal thematische panelen over onder andere de verzetsheld Jan Brasser/Witte Ko, de bevrijding, het planten van de bevrijdingsboom, de herdenkingsmonumenten, de noodhulp en de struikelsteen bij Weverstraat 40. Dea Mastenbroek zegt:

‘Die hebben wij voor deze gelegenheid, voor het maken van de foto, schoongemaakt. Het was gênant zoals dit monument was verwaarloosd.’

Kwetsbaar

De plannen voor de tentoonstelling dateren al van 2020, maar die moesten worden opgeborgen in de la, omdat corona de viering van het 75-jarig jubileum niet toestond. ‘Dat was natuurlijk jammer,’ zegt Dea, ‘maar je kunt ook zeggen dat we ons nu meer dan ooit moeten realiseren hoe belangrijk het is om in vrede te kunnen leven en hoe kwetsbaar vrede is.’

Het materiaal voor deze tentoonstelling komt bijna allemaal uit het archief van het Historisch Genootschap. De foto’s zijn voor deze gelegenheid ‘gerenoveerd’, zodat zij toonbaar zijn en vergroot konden worden. ‘Het was nog een hele zoektocht om een zo goed mogelijk beeld te krijgen,’ zegt Fien Paschedag. ‘We hadden gedacht dat we over meer materiaal beschikten. Maar het is toch een mooi resultaat geworden.’

Van alle kwetsbare historische documenten – zoals kranten, de proclamatie van de regering – zijn reproducties gemaakt. De originelen, beschermd door plastic, zijn te zien op de grote tafel in de Smuigerzaal.

OHHP

In een vitrinekast staan veel persoonlijke, tastbare herinneringen aan de oorlog en de bevrijding. Zoals de Nederlandse vlag die in mei 1945 uitging bij de familie Van Vliet op de Weverstraat. Blikken die de jeugd gebruikte om vlotten van te maken, waarmee zij wedstrijden hielden op een geïnundeerd deel van de Woudpolder. Een simpel zilverkleurig doosje dat geschonken is door een familie van een Engelandvaarder. Daarin zijn de letters OHHP gegraveerd. Een herinnering aan de code die Engelandvaarders telefonisch doorgaven als ze behouden waren aangekomen in het land van hun bestemming:

Onze Hond Heeft Pokken

Een uit blik vervaardigde hijskraan, een stukje huisvlijt van een medewerker van de Blikfabriek om z’n kinderen in een barre tijd te verrassen met een stukje speelgoed

Wat de tentoonstelling ook duidelijk maakt, is dat het vieren van en de aandacht voor ‘Dit wonder bysonder’ in de loop der jaren aan kracht heeft ingeboet. ‘Het heeft ons moeite gekost om foto’s van de afgelopen jaren te vinden,’ zegt Dea Mastenbroek. ‘In de tijd dat de mensen weinig geld hadden voor feesten, waren hier toch veel activiteiten die de herinneringen aan de bevrijding levend hielden.’

Bezoek

De tentoonstelling 80 jaar bevrijding is te bezoeken van 19 tot en met 25 april in Huize Barkeloo, Vlusch 8A, 1561 PN Krommenie. Openingstijden: van 13.00 tot 16.00 uur. De toegang is gratis, maar een vrijwillige bijdrage is altijd welkom.

Met Monumenten Spreken maakte we twee minidocumentaires over de gebeurtenissen achter de monumenten van Krommenie:

Door: Jaap de Jong. Bronnen: interview Dea Mastenbroek en Fien Paschedag van HGC – op de foto in het artikel staan Dea Mastenbroek (links) en Fien Paschedag. De foto (genomen kort na de bevrijding) boven komt uit het gemeentearchief van Zaanstad.