Wie kent dat niet? Een geschil met schuldeisers, huurbazen, uitkeringsinstanties, werkgevers en andere zaken passeren dagelijks bij advocatenkantoren.

De hulp van een advocaat is voor velen noodzakelijk wanneer er problemen zijn waar je geen raad mee weet. Maar de sociale advocatuur staat enorm onder druk waardoor het steeds lastiger wordt om juridische kwesties vakkundig te regelen.

Anneke Wezel, een Zaanse advocaat luidt de noodklok.

Tekst en foto: Willem Croese

De telefoon rinkelde, Anneke Wezel (45) aan de lijn. Zij liet weten wat later te komen voor het interview met De Orkaan. “Het is een gekkenhuis”, vertelde zij bij aankomst. De geboren en getogen Zaanse nam plaats aan tafel en straalde echter alle rust uit om haar verhaal te vertellen al lag het mobieltje klaar voor noodgevallen. 

Juridische hulp

Door omstandigheden moest Anneke vanaf haar elfde levensjaar haar moeder en broertje helpen bij allerlei zaken. De basis was gelegd voor haar toekomst. Na het Blaise Pascal College volgde zij eerst de rechtenstudie en later ook de opleiding tot advocaat. Met ruim twintig jaar ervaring staat zij mensen juridisch bij die haar hulp nodig hebben.

“Niet iedereen kan zelf de zaken regelen. En degenen die het wel kunnen ervaren dat veel meer mensen in hun omgeving juridische bijstand nodig hebben. Als sociaal advocaat ben ik dagelijks bezig met mensen die bijvoorbeeld ontslagen zijn, problemen hebben met hun uitkering, in de schulden zitten, niet uit erfrecht komen of te maken hebben met strafrecht. Het mooie hiervan is dat je werkt aan een oplossing voor hun situatie zodat men uiteindelijk weer verder kan. Sociale advocatuur is de eerste hulp bij juridische problemen.”

Anneke vergelijkt haar rol met die van de huisarts. Of je voor een hoestbui of een ernstige ziekte bij de dokter komt je wordt direct geholpen of doorverwezen naar een specialist.

“Een huisarts kijkt met je mee naar oplossingen. Zo kijk ik ook naar de problemen die voorgelegd worden. Wanneer het zeer complex is en als iemand anders het beter kan dan verwijs ik ook door. Maar ik heb met heel veel zaken ervaring zodat ik zelf de kwesties aanpak.” 

De praktijk

Mensen komen met boodschappentassen vol met documenten over hun schulden en andere problemen bij de advocaat. Samen met haar klanten neemt Anneke de stukken door om vast te stellen wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. 

“Echtscheidingen komen zeker in het coronatijdperk meer voor. Een man belde onlangs en vertelde dat hij wilde scheiden van zijn vrouw, want met zijn kinderen erbij liepen de spanningen hoog op. Samen met het echtpaar had ik een gesprek over de echtscheiding. De volgende dag belde het stel op dat bij nader inzien de scheiding niet doorgaat. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het heel lief vind. Maar aan de andere kant zie ik ook vechtscheidingen waar een vader bijvoorbeeld zijn kind niet meer mag zien. Dat is heel triest en dan probeer ik te bemiddelen.”

Zo had Anneke onlangs een dakloze jongere die een uitkering had aangevraagd bij de gemeente. Voorwaarde is dat je voor een bijstandsuitkering alles bij moet houden maar dat is lastig als je geen dak boven je hoofd hebt. In dit geval betekende het geen verantwoording af kunnen leggen dus  geen uitkering. Na overleg met de gemeente wat er allemaal nodig was in dit geval kwam het toch goed.

“Soms begrijpen mensen het niet. Neem de toeslagenaffaire. Ik heb veel mensen bijgestaan die niet meer uit het woud van regeltjes kwamen. Nu heb ik een direct telefoonnummer van de Belastingdienst waar ik meteen kan handelen.”

Bijbaan

De stelling van Anneke is dat alle sociaal advocaten vol gaan om mensen bij te staan. Het maakt dan niet zoveel uit of het iemand is die zelf de rekening betaalt of dat het met een toevoeging, gesubsidieerde bijstand, gaat. Iedereen krijgt in principe juridische hulp. Toch wordt het sociaal advocaten moeilijk gemaakt om hun werk te blijven doen, want de trend is nu dat de overheid heeft besloten om niet meer te betalen voor hulpbehoevenden.

“Ze moeten het zelf maar regelen is het beleid. Als je minder geld hebt dan heb je pech. Je moet je redden met rechtsbijstandsverzekeringen. Kijk, een heleboel advocaten doen geen vechtscheidingen meer omdat je maar zeven uur betaald krijgt. De regels zijn zodanig dat het haast niet meer te doen is. Ik heb nu een vaste baan erbij van twee dagen in de week zodat ik wel als sociaal advocaat kan aanblijven. Je moet je kop boven water houden.”

Een heleboel advocaten stoppen dus met hun werk. Het gevolg is ook dat er klappen vallen bij de sociale advocatuur. Anneke maakt zich grote zorgen hierover, zij noemt het uitsterfbeleid.

Zaanstad

“Minder advocaten betekent dus ook minder mogelijkheden. Als bijvoorbeeld in Zaanstad onvoldoende of zelfs geen advocaten ingeschreven staan voor arbeids- of huurrecht dan moet je naar Amsterdam. Of neem de beperkte opening van het ´Juridisch Loket´ dat is een pure bezuiniging. In de provincie Noord-Holland zijn er boven Purmerend geen juridische loketten. Mensen moeten dan naar bijvoorbeeld Zaandam, Haarlem of Amsterdam. Ook de rechtbanken in Hoorn en Den Helder zijn definitief gesloten.”

Door de coronacrisis zijn het ´Juridisch Loket´ en de ´Sociale Wijkteams´ gesloten. Men kan uitsluitend op beperkte tijden telefonisch bij hen terecht. Een heleboel mensen worden nu niet geholpen. De verwachting van Anneke is dat hierdoor de problemen opstapelen.

“De tijd dat je van een dubbeltje een kwartje kon worden ligt achter ons. En zo worden de maatschappelijk kosten voor opvang en hulp alleen maar groter. Bij de Sociale Wijkteams wordt hard gewerkt, maar daar kan men ook niet alles. Als je een dwangbevel hebt dan moet je vandaag geholpen worden en niet een afspraak krijgen voor over drie weken bij de papiermolen. Er is heel veel bureaucratie. Doordat de wijkteams geprivatiseerd zijn mag het niks kosten en zitten zelfs vrijwilligers aan de knoppen. Het gevolg is dat medewerkers overbelast zijn en dan het houdt ook op.”

Toekomst

De wereld van juridische bijstand is volgens Anneke complex geworden. Advocaten hebben vaak geen medewerkers of stagiaires meer. Voor veel mensen is het niet te volgen ook niet tijdens zittingen bij de rechtbank. 

“Het is triest hoe je het vak moet uitoefenen. Alles is ingegeven door de rechtsbijstandsverzekeraars die ons werk zien als een markt. Het schiet niet op als je in maart op een partij stemt die vindt dat de markt het wel oplost en dat je het anders zelf maar moet uitzoeken. Misschien moeten de gemeente en sociale wijkteams advocaten in dienst nemen om de Zaankanters bij te staan.” 

Aan het einde van het gesprek keek de advocaat even op haar telefoon. Jawel nieuwe berichten. Het werk gaat door.