Dat het nieuwe Museum Holland – als het er komt – in het voormalige PTT-gebouw aan het Krimp in Zaandam komt, lijkt 99 procent zeker.
Ook lijkt te worden aangestuurd op het onderbrengen van de grote Monet-tentoonstelling van 2024 in het nieuwe museum.
In het coalitie-akkoord is al ‘ingezet’ op een nieuw museum in het centrum van Zaandam. Sinds 2016 al vaak het onderwerp van onderzoek.
Over de komst van het museum en over het definitieve doorgaan van het Monetjaar heeft de gemeenteraad zich nog niet uitgesproken. Zo zijn de financiële consequenties nog niet duidelijk. Het aantal aangekondigde en lopende onderzoeken naar beide zaken is indrukwekkend: er zou twee maal een bidbook geleverd worden, haalbaarheidsonderzoeken, een hervestigingsonderzoek, een locatiestudie, een notitie over een ‘nationale pilot’… Geen van die onderzoeken is openbaar (of af).
Ondertussen werken gemeente, Zaans Museum en Monet in Zaandam gestaag door aan de plannen.
Ruud Vreeman
Met Ruud Vreeman als nieuw bestuurslid van het Zaans Museum lijken de plannen voor Museum Holland een stapje dichterbij te komen. Directeur Jan Hovers is “buitengewoon trots dat Ruud Vreeman ons bestuur komt versterken” en verwijst naar “de plannen voor een nieuw museum in de binnenstad van Zaandam”. Vreeman zou in 2017 ook “een warm pleidooi voor de ontwikkeling van een Monet-tentoonstelling hebben gehouden”:
“is een fantastische kans voor de Zaanstreek en Nederland. Het laat het ambitieniveau van het Zaans Museum zien en biedt de mogelijkheid om de regio blijvend naar een hoger niveau te tillen.”
De plek aan het Krimp is volgens de Ontwikkelstrategie Zaanse Schans (12 februari 2019) nog de enige optie:
“Voor Zaandam wordt een haalbaarheidsonderzoek opgesteld voor een museum rond het thema Holland in het KPN gebouw op de Krimp.”
In het coalitieakkoord wordt ‘ingezet’ op een extra museum in het centrum van Zaandam. In 2018 krijgt het Zaans Museum extra subsidie, doel is onder meer:
“om kansen en ambities in het kader van de regionale samenwerking verder uit te werken (o.a. Kunsthal KPN-gebouw, Monet 2021).”
Bidbook
Het eerste onderzoek dateert van april 2016 als museum-expert (en Zaankanter) Max Meijer van bureau TiMe de opdracht krijgt om voor € 5.280 (inclusief btw € 6.400) de mogelijkheden voor een ‘kunsthal’ in Zaandam te onderzoeken. Hij moet de publiekspotentie onderzoeken, vergelijkbare projecten in kaart brengen en subsidiemogelijkheden inventariseren. Het eindresultaat is een bidbook waarmee het plan gerealiseerd kan worden.
Dat bidbook is niet geleverd (zie onder). De woordvoerder van cultuur-wethouder Sanna Munnikendam liet weten dat het om een ‘kleine opdracht’ ging van ‘een paar duizend euro’ en dat het ‘geen rapport maar alleen gespreksverslagen’ heeft opgeleverd. Uit het verslag (enkelvoud) blijkt dat Amsterdam Museum, Stedelijk Museum en Hermitage/Nieuwe Kerk “positief [zijn] over het principe, feitelijke medewerking [is] afhankelijk van duidelijke win-win/synergie.”
KPN centrale
Uit het verslag blijkt ook dat er nog maar één potentiële locatie is:
“De potentiële locatie, i.c. de KPN centrale (Krimp) is op 23 juni [2016] bezocht. Daarbij is geconcludeerd dat het gebouw op het eerste gezicht uitermate geschikt is voor de beoogde functie.”
Ook blijkt uit het verslag dat Max Meijer de opdracht heeft gekregen voor ‘een nieuwe notitie’ over “hoe het plan als ‘nationale pilot’ verschillende beleids- en strategische agenda’s kan dienen” waar hij in de zomer van 2016 gaat werken. Deze notitie is niet terug te vinden in de openbare stukken.
Op de website van TiMe zijn vier Zaanse opdrachten te vinden. Het bureau adviseerde over de ‘museale invulling i.h.k. van Masterplan 2030 Zaanse Schans’ (afgerond mei 2016). Het ‘haalbaarheidsonderzoek Kunsthal Zaandam in het centrum van Zaandam’ wordt nog als ‘lopend’ aangeduid.
Daarnaast is er een ‘hervestigingsonderzoek naar bezoekpotentie nieuwe vestigingsplaats museum’ gedaan dat is afgerond met een adviesnotitie (oktober 2017). Als laatste blijkt TiMe ook het ‘haalbaarheidsonderzoek internationale bruiklenen Monet tentoonstelling’ in opdracht van het Zaans Museum en Zaanstad uit te voeren, de afronding was in december 2018 verwacht.
Kwartiermaker
In april 2017 laat Zaanstad opnieuw een ‘bidbook’ maken, nu door ‘kwartiermaker’ Ad ‘s Gravesande. Dat bidbook moest eind 2018 af zijn. Dat document is – evenals het achterliggende haalbaarheidsonderzoek – niet beschikbaar (zie onder).
Kwartiermaker ‘s Gravesande moest onderzoek doen naar de plek, de kunst, doelgroepen, marketing, draagvlak en de investering. Ook moest hij de samenwerking met het Monetjaar in kaart brengen. Zaanstad laat zelf een ‘locatiestudie’ uitvoeren. Het wordt eentonig maar ook deze studie is nog niet openbaar.
300.000 bezoekers
Om het concept van het Museum Holland duidelijk te maken is in 2018 een document gemaakt door Zaanstad en het Zaans Museum. Het Museum Holland moet in het centrum van Zaandam komen om
“het internationaal potentieel in het centrum van Zaandam te vergroten en de verblijfsduur van toeristen te verlengen (…) [en] Zaandam op de kaart zetten voor de nationale bezoekers”.
In de plannen wordt voorgesteld het museum “te verbinden met het Monetjaar.” Monet in Zaandam heeft in januari 2019 een ander bestuurlijk zwaargewicht teruggehaald: oud-wethouder Dennis Straat.
Het museum moet gaan putten uit collecties (depots) van andere musea. Er moeten minimaal 300.000 bezoekers per jaar naar het nieuwe museum komen.
Reactie Zaanstad
Naar het Monetjaar 2024 (50 jaar Zaanstad) wordt ook onderzoek gedaan, dat moet ‘begin 2019′ afgerond zijn.
We hebben Zaanstad gevraagd naar de onderzoeken van Max Meijer, het onderzoek en het bidbook van ’s Gravesande, het locatieonderzoek van Zaanstad en de Monetjaar-studie.
Sebastiaan Hoek, woordvoerder van cultuur-wethouder Sanna Munnikendam bevestigt “dat er nog geen documenten over Museum Holland of Monet zijn gepubliceerd” maar dat in de “komende periode te verwachten is dat zowel het haalbaarheidsonderzoek naar Monet als het bidbook voor Museum Holland aan de raad worden aangeboden.” De stukken bevinden zich in de afrondende fase en de verwachting is dat ze in het eerste half jaar van 2019 klaar zijn.
“Een onderzoek als dit kost tijd en verdient zorgvuldigheid. Als we nieuws hebben zullen we ook de raad informeren. Het plan om een nieuw museum te realiseren is niet een eenvoudige weg van A naar B. (…) Wij willen dit moment aangrijpen om er echt wat van te maken en niet met een halfbakken plan te komen.”
Volgens Hoek wordt er nog steeds (o.a. door Max Meijer) gewerkt aan een bidbook. Daarin is ook het locatieonderzoek verwerkt. Krimp zou volgens de woordvoerder “1 van de 7 opties” zijn.
De exploitatie maakt ook deel uit van het bidbook, het moet
“de basis zijn voor het aantrekken van externe partners / sponsors / fondsen omdat het financieren van een dergelijk museum voor Zaanstad alleen niet haalbaar is.”
‘De geesten rijp maken…’
De voorbereiding vergt ’tijd en inzet’:
“Er zijn vele gesprekken nodig om de geesten rijp te maken voor een dergelijk ambitieus plan. Soms heeft iets tijd nodig en moet er nog wat langer gebroed worden voordat er een uitkomst is. Dat blijkt ook hier het geval.”
Volgens Hoek heeft Ad ‘s Gravezande als kwartiermaker “een hele rits verkennende gesprekken gevoerd met stakeholders” maar gaat hij “dus geen bidbook of haalbaarheidsonderzoek leveren”.
De antwoorden van Hoek leveren overigens weer nieuwe vragen op. Het eerste onderzoek van Meijer heeft een doorlooptijd tot juni 2016, dat hij in 2019 nog bezig is lijkt merkwaardig: of hij is met een nieuwe opdracht bezig (die we niet hebben kunnen vinden) of hij houdt zich niet aan de eerste afspraak.
En dat ’s Gravesande alleen gesprekken voert is in strijd met zijn opdracht. In de RIB over ’s Gravesande staat dat het om een ‘Haalbaarheidsonderzoek’ gaat en dat “dit resulteert in een bidbook wat eind 2018 gereed” is. De uitspraak “Ad gaat dus geen bidbook of haalbaarheidsonderzoek leveren” staat daar volledig haaks op.
MUSEUM HOLLAND !? Op zichzelf is het een uitstekend idee om een nieuwe museale instelling te realiseren in Zaanstad! Maar geen MUSEUM HOLLAND dat met dijken, duinen, molens, roeiboten en houtbouw gevuld wordt vanuit het depot van het rijksmuseum! Geen toonzaal voor de winkeldochters, maar een flitsende vooruitstrevende plek voor het culturele experiment ontwikkeld door jonge veelbelovende kunstenaars! Dat onder een onafhankelijke directeur en conservator ipv onder de paraplu van het Zaans Museum dat meer dan voldoende aan zaanstreek gebonden objecten, schilderijen en chocolade toont aan een (klein) deel van de Zaanse Schans bezoekers.
Zaanstad heeft behoefte aan een goede stadsgalerie en een museum voor hedendaagse en actuele kunst, die beide ondergebracht kunnen worden in het MuMoZa of Museum voor Moderne kunst Zaanstad.
En wie bedacht heeft dat er 300.000 bezoekers per jaar komen maakt zich schuldig aan het uitgangspunt dat een dergelijk museum zichzelf wel kan bedruilen op termijn. Kunst mag geld kosten en meer dan op dit moment voor de culturele infrasteuctuur van Zaanstad uitgetrokken wordt maar jezelf rijk rekenen is daarbij geen realistisch uitgangspunt.
voor het geval er hier beslissingsbevoegde mensen meelezen: ik meld mij aan als ontwerper voor het nieuwe MuseumHolland. Ik beloof dat er dan geen neo-Zaanse gevels tegenaan geplakt worden, maar dat er wel een in de Zaanstreek geworteld gebouw ontstaat.
De Orkaan lijkt zich hier te laten gebruiken door diegene die de geesten probeert rijp te maken. Vanuit het Russisch Buurt initiatief "Met plezier leven in de Russische Buurt" spraken wij onlangs met een extern deskundige (jazeker, weer een onderzoek)en daaruit bleek dat de locatiekeuze nog geheel open staat. "Alle opties moeten nog onderzocht worden" was de boodschap ergo, de buurt is nog niet aan zet om mee te denken over kansen en bedreigingen van het plan. En er is alle reden om mee te praten want het is niet niks, jaarlijks 300.000 bezoekers in, door en uit een oud volksbuurtje jagen. We volgen het positief kritisch, ik hoop De Orkaan ook.
Dat de locatie geheel open staat is de officiële lezing, volgens de gemeente zijn er zelfs 7 locaties. Maar in de stukken (en gesprekken) gaat het om 'centrum Zaandam' waarbij uitbreiding Zaans Museum en Hembrugterrein bijv afvallen. De werkgroep bezoekt ook maar één potentiële locatie: Krimp. Op basis van de stukken concluderen wij dat er aangestuurd wordt op het PTT-gebouw. Geen enkele andere locatie duikt meer op in de documenten.
Dat voormalige KPN-gebouw is een gedrocht... maar wellicht kunnen er enkele neo-Zaanse geveltjes tegenaan geplakt worden? Of is sloop een betere optie? Gezien het gehoopte bezoekersaantal van 300.000 per jaar is de plek van het voormalige cultuurclusteridee inderdaad ook een optie. Kun je verder met het voorlopige ontwerp daarvan. Was veel publiek niet een 'eis' van NS Poort? We zijn benieuwd!
Ik begrijp nog steeds niet waarom er niet ingezet wordt op een nieuw (gesponsord) museum in combinatie met een commerciële invulling zoals eencongrescentrum op de plek van het destijds beoogde cultuurcluster en het gebouw op de Krimp niet bestemd wordt als (het) poppodium...