Als kwartiermaker Anton Kok op 11 december 2023 bij de Algemene Ledenvergadering van Vereniging De Zaansche Molen in gesprek gaat met voorzitter Jan Goedhart, trapt hij af met historisch citaat: “We gaan iets nieuws doen!”*

Dat ‘nieuws’ is een pilot voor de Zaanse Schans die voor “een substantiële verhoging van de inkomsten” moet zorgen want er zijn “veel bezoekers die niets betalen en dat is zonde” aldus het verslag van de bijeenkomst. Kok had er vertrouwen in: “de ondernemersvereniging wil meewerken aan het behoud van het erfgoed, dat is heel positief.”

Medio april 2024 schrijft De Orkaan over de plannen en op 22 mei melden we dat het nieuwe ticket bezoekers voor € 17,50 toegang geeft tot molens en musea (maar losse molen-kaartjes worden niet meer verkocht).

Voorspoedig

Wethouder Wessel Breunesse informeert de raad een week later over de proef met ‘vrijwillige kaartverkoop’ waarbij uitgangspunt is “om de vrije toegang voor inwoners van Zaanstad tot het gebied te behouden”. Dat is een vreemde belofte, de Zaanse Schans is immers gewoon openbaar gebied.

Breunesse schrijft ook: “De gesprekken van de kwartiermaker met de erfgoedpartijen, ondernemersverenigingen en bewoners verlopen voorspoedig.”

Dat blijkt te optimistisch. Ondernemersverenigingen OVZS en OV1509 sturen op 30 mei een brandbrief aan raad en B&W waarin ze schrijven dat ze “zich grote zorgen [maken] over deze pilot, de financiële gevolgen en het effect op het openbaar gebied dat de Zaanse Schans is.”

Geld speelt de hoofdrol in het plan, er moeten “meer inkomsten worden gegenereerd om in de levensvatbaarheid van het gebied te kunnen voorzien”. De geraamde opbrengsten worden ‘in kaart gebracht’, Zaanstad is betrokken bij het ‘plan van aanpak’ en “de verdeling van de kosten en opbrengsten tussen de partijen onderling. Investeringen vanuit de gemeente voor benodigde maatregelen worden daarbij ook in kaart gebracht.”

Substantieel

De kosten zijn ‘best substantieel’ aldus Kok. “Hoe zit het met de inkomsten van de pilot voor de Zaansche molen en waar gaat het geld naar toe?” vraagt een lid. Anton Kok: “hier hebben wij op dit moment nog geen antwoord op, we gaan eerst zorgen dat we maximaal organisatorisch geld binnenkrijgen. We zijn nu wel een financiële nulmeting aan het maken, zodat we bouwstenen gaan maken om later een goede financiële verdeling af te kunnen spreken.”

Directeur/bestuurder Katelijne Prinsenberg van de Zaansche Molen: “ik zorg ervoor dat wij het minimale wat wij nodig hebben aan inkomsten om de begroting rond te krijgen, ook binnenkrijgen.”

Het gaat voortdurend over geld, inkomsten, opbrengsten, kosten, investeringen, financiën en begrotingen, er is ook een “onafhankelijk accountant onderzoek gedaan” volgens Kok. Maar wat ontbreekt in de stukken is die begroting: wat kost het, wat zijn de verwachte inkomsten en wat blijft over voor onderhoud en exploitatie.

We vroegen het aan kwartiermaker Kok en Zaanstad maar daar wil men die financiële onderbouwing niet leveren. Tijdens een bijeenkomst met ondernemers zou projectmanager Jasper Verburg gezegd hebben dat het om een miljoen euro zou gaan. Dat bedrag is niet opgenomen in de notulen van die bijeenkomst omdat het niet zou kloppen, omdat er ook opbrengsten zouden zijn. Maar wat het wel is, krijgen we dus niet te horen.

Woo-verzoek

Zaanstad zegt dat de stukken bij de kwartiermaker liggen en die zegt dat het om gegevens van een private partij gaat die hij niet hoeft te delen. Hij heeft het overigens wel aan de gemeente gestuurd. Dat is ook logisch want Zaanstad is partij vanwege het salaris van de kwartiermaker en de initiëring van de plannen, Kok zegt bij de Zaansche Molen: “Mijn opdrachtgevers zijn de gemeente en de 4 erfgoedpartijen”.

Wethouder Wessel Breunesse zit in de stuurgroep van het project, dus uiteraard liggen die stukken bij Zaanstad. En dan zijn ze openbaar. Omdat Zaanstad ze niet wil geven heeft De Orkaan een officieel Woo-verzoek (Wet openbare overheid) ingediend om de financiële onderbouwing openbaar te maken.

Volgens de woordvoerder van Zaanstad heeft het college van B&W op dinsdag 11 juni het agendapunt Zaanse Schans behandeld “waarvan de business case pilot een bijbehorend / toelichtend stuk is”. Dat zou vandaag op site van Zaanstad openbaar gemaakt worden.

Als gemeenteraadsleden op zaterdag 8 juni in het Molenmuseum een presentatie van de plannen bijwonen, krijgen ze ook de financiële gegevens niet te zien. 

Raadslid Perry van der Velden van de POV heeft nog helemaal geen stukken over de pilot gezien, ook de financiële onderbouwing is niet met de raad gedeeld. Hij gaat wethouder Breunesse daarom vragen. De bijeenkomst voor de raadsleden was vooral bedoeld om “draagvlak te creëren en steun voor de pilot te krijgen van de raad”. Van der Velden zag ook dat de belangen van erfgoedpartijen en ondernemers ‘ver uit elkaar’ lagen, maar “doel is de partijen aan tafel te krijgen zodat de neuzen één kant op gaan.” 

Zenden

Rob Karst, fractie-assistent van LZ, was ook bij de bijeenkomst aanwezig en vroeg wat het allemaal kostte. Het antwoord was dat dit nog moest worden vastgesteld en dat het gedurende de drie maanden van de pilot kon worden bijgestuurd. Wethouder Breunesse zou benadrukt hebben dat ‘nietsdoen geen optie was’. Maar Karst heeft “geen enkel duidelijk beeld van de kosten, is het financieel wel haalbaar?” De € 17,50 per kaartje zou wel eens niet genoeg kunnen zijn: “gaan we dan naar € 40 of gaat de gemeente een paar miljoen investeren?” Hij miste daarnaast de input van de ondernemers in het plan. Input van de raad zelf werd ook niet verwacht, “het was zenden: zo gaan we het doen.” 

DZ-raadslid Jos Kerkhoven gaat zelf ook vragen stellen over de financiën. Kan bijvoorbeeld ook de ‘verduurzaming’ wel uit de opbrengst betaald worden? De wethouder gelooft ‘heilig’ in de pilot volgens het DZ-raadslid, maar Kerkhoven heeft reserves, dat ondernemers en bewoners pas ‘als laatste geïnformeerd zijn’ vindt hij een groot probleem. Kerkhoven schreef eerder een opiniebijdrage op De Orkaan over de pilot.

Kok beloofde bij de vergadering in december behalve de ‘pilot voor het entreegeld’ ook dat Zaanstad komt met een “investeringsagenda voor de komende 10 jaar voor de Zaanse Schans” met daarin onder meer “de bouw van een entreegebouw, het fietspad verplaatsen, parkeren verbeteren, meer buslijnen enz.” In april 2024 belooft Breunesse dat in het mobiliteitsplan voor de Zaanse Schans (dat al ruim een jaar is uitgesteld) “de omlegging van het fietspad” een plaats zal krijgen.

* In februari 1996 kondigde KNVB-voorzitter Jos Staatsen de betaalzender Sport 7 aan met de woorden: “We gaan iets nieuws doen.” 

Door Piet Bakker. Bronnen: Raadsinformatiebrief Zaanstad, notulen en uitnodiging Vereniging Zaansche Molen, gesprekken met raadsleden, ondernemers en kwartiermaker en eerder nieuws op De Orkaan. Foto’s: De Orkaan.