Toen ik in 2015 het museum bezocht, nam ze me mee naar het depot. Daar stond – het was een groot geheim – De Voorzaan en de Westerhem van Claude Monet. ‘Hoe komt die hier’, fluisterde ik vol ontzag. ‘Met FedEx’, luidde het antwoord.

Hester Wandel verlaat het Zaans Museum en daarmee is de streek een wandelende encyclopedie, en een flink stuk geheugen armer. De Senior Conservator was sinds de oprichting in 1998 verbonden aan het Zaans Museum.

Op 4 april 2012 had ik voor het eerst contact met mevrouw Wandel.

In mijn rol als voorzitter van Stichting Monumenten Spreken kreeg ik een zwemvest aangeboden van Wormerveerder Piet Stelling die het 67 jaar daarvoor had ‘gevonden’ en bewaard. Het vest kwam uit de aangeschoten Betty Jane, het vliegtuig waarvan het grootste deel van de bemanning sprong en terecht kwam op de plek waar nu het museum is.

Mevrouw Wandel herkende de waarde en het verhaal, en zij nam het vest op in de collectie.

Daar bleef het contact niet bij, want Hester – ik mocht haar inmiddels tutoyeren – richtte een tentoonstelling in, over het zilver van Vet in het Honig Breethuis. De zilversmeden hadden een winkel aan de Gedempte Gracht, en in 1942 werden zeven familieleden getransporteerd naar vernietigingskampen om vermoord te worden. Hester vroeg mij de tentoonstelling te openen, en ik kreeg een goed beeld van haar betrokken manier van werken. Via de objecten bracht ze de geschiedenis en daarmee, heel even, de familie Vet tot leven.

Voor Monumenten Spreken werd ze een vaste waarde, niet alleen als bron van kennis, maar ook zette ze de deur van het museum wijd open voor de premières van de achtentwintig minidocumentaires die we afleverden.

Mijn bewondering voor Hester groeide met de jaren. Het erfgoed stond op één, waarbij ze zich hard maakte voor de ware geschiedenis achter objecten: zorgvuldig, nuchter en met liefde.

In 2015 zorgde ze ervoor dat Monets De Voorzaan en de Westerhem ons niet ontglipte. Toen ze het me liet zien, die dag in het depot, was ik niet onder de indruk: ik vond het maar een somber, plat geval. Dat veranderde toen Hester vertelde over de dag in 1871 dat Monet zijn ezel plantte aan de oever van de Zaan: De grauwe lucht weerspiegelde in het water en dat water was nog brak omdat het verbonden was met de Zuiderzee. Het was vijf jaar voordat het Noordzeekanaal Zaandam van de zee afsloot…

Afgelopen week ontvingen we het bericht van haar vertrek:

‘Voor mij is het nu tijd om me op een nieuwe carrière te richten en anderen de kans te geven zich de prachtige Zaanse collectie eigen te maken en nieuwe verhalen te gaan vertellen.’

Natuurlijk gun ik Hester het allerbeste, en ik ben bij voorbaat jaloers op de streek die haar strikt, maar als ik museumdirecteur zou zijn, dan zou ik haar op mijn knieën smeken niet te gaan.

Het museum herbergt zo’n 30.000 objecten, waarvan Hester niet alleen de herkomst kent, maar waarin zij ook de onderlinge verbanden ziet, en de waarde weet voor het complete verhaal van ons verleden. Daar kan geen database tegenop.