De laatste zeven ‘struikelstenen’ ter nagedachtenis aan Zaanse Joden die in de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd en vermoord, worden morgen gelegd op vier plekken in Zaandam.

Het project ‘Struikelstenen Zaanstad’ is daarmee zo goed als afgesloten. Voor 166 van de 177 omgekomen joden is al een struikelsteen geplaatst. Met deze 7 erbij komt dat op 173. De laatste vier stenen komen later op plekken waar nu nieuwbouw is gepland.

Van de bijna 300 joden die begin 1942 woonden in het gebied dat nu Zaanstad is, werden er 177 door de nazi’s vermoord, vrijwel allemaal in Auschwitz of Sobibor.

De werkgroep Struikelstenen Zaanstad wil de namen van alle omgekomen Zaanse Joden zichtbaar maken op struikelstenen. Het wordt een “gebroken namenlint door de stad: een monument dat de herinnering aan de weggevoerde Zaanse Joden levend houdt”.

Morgen worden op vier plekken met een korte ceremonie namen en levensgeschiedenissen voorgelezen van de mensen voor wie een steen onthuld wordt. Daarna kan, na een ogenblik stilte, een steentje bij de struikelstenen worden gelegd. Op Joodse ‘graven’ worden nooit bloemen gelegd.

De voorlopig laatste steenlegging wordt afgesloten met een bijeenkomst bij het namenboek in de hal van het Stadhuis in Zaandam om 16.30 uur.

Stolpersteine

De struikelstenen worden gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het door hem opgezette project loopt al vanaf 1994. Sindsdien legde hij verspreid over Europa tienduizenden Stolpersteine, zoals de struikelstenen in het Duits heten. Demnig heeft ze zo genoemd, omdat je er over struikelt in je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst op de stenen te kunnen lezen. Passanten worden als het ware uitgenodigd om even stil te staan bij de aangeboden informatie. Op de gedenktekens (10 x 10 cm.) worden, in een messing plaatje, onder meer de naam, geboortejaar en overlijdensdatum van het slachtoffer aangebracht. De struikelstenen krijgen vervolgens een plek in het trottoir bij de voormalige woningen van de slachtoffers. 

De onthullingen beginnen op vrijdag 29 september om 13.45 uur aan de Saenredamstraat 41 waar een steen voor Samuel de Lange (1906-1945) wordt gelegd. Om 14.30 uur wordt aan de Westzijde 32 een steen voor Mozes Stad (1901-1944) gelegd. Om 15.15 uur is er een bijeenkomst bij Zuiddijk 297 waar de steen voor Rudolf Kaplan (1908-1945) wordt geplaatst. Aan de Hermitage 91 in Zaandam worden om om 16.00 uur 4 stenen gelegd: voor Marianne Groen-Loonstein (1863-1943), Catharina Izaak Groen (1891-1943), Leendert Izaak Groen (1893-1943) en Sara Groen (1901-1944).

De realisatie van het project Struikelstenen wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van vele particulieren, bedrijven en onder andere de volgende fondsen: Honig Laan Fonds, Associatie Uitvaartfonds, Bredenhofstichting, P.M. Duyvis fonds, Jacob Stinsfonds, Gerrit Blaauwfonds, De Rooie Cent, Arie Lemsfonds. 

Door Piet Bakker. Bron: persbericht Struikelstenen Zaanstad, foto boven: Bas Sommeijer (van eerdere legging in 2022) en De Orkaan (onder) van het leggen van stenen aan de Hogendijk in 2021.