Bemiddelaar Johan Remkes, oud-commissaris van de Koning in Noord-Holland, kan de partijen op de Zaanse Schans niet bij elkaar brengen. De belangen en opvattingen lopen volgens hem te ver uit elkaar.

Hij volstaat met aanbevelingen waarvan Zaanstad de meest urgente: het meteen aanpakken van de verkeersoverlast, snel gaat uitvoeren. Remkes adviseert de Stichting Zaanse Schans anders in te richten en meteen te stoppen met gesprekken over het ‘verdienmodel’.

Remkes is uitgesproken negatief over de rol die de gemeente tot dusver heeft gespeeld en ook over de opstelling van de meeste betrokkenen.

De oud-commissaris schrijft dat hij in zijn advies “onomwonden zal benoemen wat ik heb waargenomen en wat mijn reactie daarop is. Ik ben mij ervan bewust dat dit voor een aantal betrokkenen onaangenaam kan zijn.”

De sfeer op de Zaanse Schans is verziekt. Het ontbreekt aan verbindend leiderschap en aan vertrouwen in de goede bedoelingen aldus Remkes. Het bestuur van Stichting de Zaanse Schans functioneert onvoldoende volgens vrijwel alle gesprekspartners. De gemeente blijft liever op afstand dan in te grijpen.

Botsende belangen

Bij de Stichting De Zaanse Schans zijn de ‘botsende belangen’ zo groot dat “men niet toekomt aan effectief en slagvaardig besturen.” Remkes geeft als voorbeeld het Zaans Museum en de Vereniging De Zaansche Molen “die in principe hetzelfde belang zouden moeten dienen” maar waar sprake is van “bijzonder veel oud en nieuw zeer.”

Het ‘oude zeer’ betrof de Toekomstvisie voor de Zaanse Schans uit 2016 waarbij beide partijen elkaar in brieven van alles wat mooi en lelijk was beschuldigden. De Zaansche Molen wilde een nieuw molenmuseum op de Schans. Het nieuwe zeer is dat De Zaansche Molen stopte met de Zaanse Schans Card en een eigen kaart introduceerde. Daarmee is de bodem onder het verdienmodel weggeslagen.

Zaansche Molen

Remkes spreekt ook z’n verwondering uit voor deze stap. De Zaansche Molen gaat zich volgens Remkes steeds meer profileren als dominante speler op de Zaanse Schans:

“De Vereniging De Zaansche Molen presenteert zich nadrukkelijk als een onafhankelijke partij in het gebied. De primaire behoefte van bezoekers om molens te zien/bezoeken maakt dat zij erfgoed en ondernemerschap kunnen combineren en zich ook zonder de rest van de Schans kunnen profileren. De onaangekondigde lancering van de eigen toegangskaart en daarmee de uittreding uit de Zaanse Schanskaart, de ochtend direct na de bijeenkomst met alle betrokken partijen over het ‘verdienmodel’, is hier een uiting van.”

Dat De Zaansche Molen een eigen entreevoorziening wil, zorgt ook voor onrust bij andere partijen.

Het Zaans Museum lijkt de handdoek in de ring te hebben geworpen. Directeur Jan Hovers ziet liever een nieuw Zaans Museum in centrum Zaandam.

De Zaansche Molen wil als enige de huidige Stichtingsvorm vasthouden waar ze een vertegenwoordiger in het bestuur heeft. Remkes pleit voor een onafhankelijk bestuur in plaats van een verzameling van belanghebbenden. Volgens hem is de toekomst van de Schans zeer onzeker als de structuur niet verandert.

Inwoners en ondernemers

Ook de inwoners en ondernemers krijgen een veeg uit de pan:

“Sommige gesprekken met mij hebben geregisseerd plaatsgevonden; ik heb bijvoorbeeld geen kennis kunnen nemen van individuele standpunten van inwoners of ondernemers”

“aan de werkgroep voor de ontwikkelstrategie hebben andere vertegenwoordigers van ondernemers en bewoners deelgenomen dan ik heb gesproken ter voorbereiding op dit advies.”

Zaanstad

De gemeente krijgt veel kritiek: “Alle gesprekspartners missen de gemeente als partij in het gebied”. Zaanstad lijkt het liefst op afstand te blijven en bijvoorbeeld ook geen prioriteit te geven aan handhaving bij gevaarlijke verkeerssituaties. Pogingen van betrokkenen om met de gemeente in gesprek komen strandden in veel gevallen. De gemeente heeft gehoopt door ‘polderen’ de partijen tot elkaar te brengen, maar zo stelt Remkes:

“helderheid bieden en richting geven wegen nu zwaarder dan doorpolderen.”

Geld is een dingetje. Vooral ondernemers en touroperators verdienen geld. Maar de Schans kost de gemeenschap geld. Helaas, schrijft Remkes heeft de discussie over het ‘verdienmodel’ de Schans geen goed gedaan. Dat komt onder meer doordat in het coalitieakkoord van Zaanstad staat dat een verdienmodel “investeringsruimte voor de spreiding van toerisme en evenementen in de stad.” biedt.

Remkes adviseert dan ook: “Beëindig de discussie over het ‘verdienmodel.”

Verkeer

Bij het verkeer en de overlast lijken de partijen elkaar te hebben gevonden. Iedereen vindt het te druk en niemand wil 3 miljoen bezoekers, minder bezoekers dan nu zou zelfs de voorkeur hebben. Op de bewoners na wil iedereen wel een tijdelijke parkeervoorziening. Bewoners vinden echter dat iedere vorm van bezoekersfaciliteiten de drukte kan versterken.

Er is vooral weerstand tegen de overbrugging van de Leeghwaterweg met een het ‘iconische’ brug, ook vanwege de kosten. Remkes ziet wel wat in verhoging van parkeertarieven op de Zaanse Schans.

Acties

Het college is het eens met Remkes dat doorpolderen geen optie is. Op het gebied van verkeer, brandveiligheid, parkeeroverlast, behoud van kwaliteit van het erfgoed, economisch belang en (vergunning)parkeren wordt ingegrepen.

Vergunning-parkeren voor bewoners wordt snel ingevoerd en er komen “stopverboden voor bussen op bepaalde plekken en plekken waar auto’s niet in de berm morgen stoppen.” Zaanstad gaat dit handhaven.

Of er een nieuwe parkeervoorziening achter het Zaans Museum moet komen, wordt opnieuw onderzocht. Over de verhuizing van het Zaans Museum (iets waar Remkes overigens niets over zegt) en de herbestemming van het huidige gebouw wordt serieus nagedacht:

“Gemeente en Stichting de Zaanse Schans zijn helder over de rol en de toekomst van het Zaans Museum (mogelijk als ontvangstgebouw) in relatie tot dit gebied en het centrum van Zaandam.”

Er komt geen nieuw entreegebouw bij de Zaanse Schans. De ontwikkelingsstrategie gaat op een laag pitje (“bijstellen en temporiseren”).

Per 1 januari 2020 moet er een heffing (retributie) komen waarmee de kosten van gemeentelijke voorzieningen bij de Zaanse Schans kunnen worden gedekt. Te denken valt aan een heffing op kaartjes.

Vanavond (23 mei) zal Remkes zijn advies om 20:30 bij de gemeenteraad toelichten. Die zitting openbaar en kan via een live video-verbinding gevolgd worden.

(Foto: Wim de Jong, drukte met Pasen op de Zaanse Schans)

Remkes sprak met Stichting de Zaanse Schans, bewoners, de Ondernemersvereniging Zaanse Schans, Ondernemersvereniging 1509, Zaans Museum, Vereniging De Zaansche Molen, bewoners van Haaldersbroek, voetbalvereniging ZVV Zaandijk, museum Zaanse Tijd, Vereniging Zaans Erfgoed, historische commissie van Stichting de Zaanse Schans en het St. Michaël College.