Vandaag, 30 juni 2024, is het precies honderd jaar geleden dat schrijver Jacob Israël de Haan in Jeruzalem werd vermoord door een zionistische militant. De Haan (1881) groeide op in joods Zaandam waar hij op jonge leeftijd naartoe verhuisde. Schrijfster Carry van Bruggen was zijn zuster.

In 1900 verhuist hij naar Amsterdam waar de schrijver en dichter in zijn debuutroman Pijpelijntjes openlijk uitkomt voor zijn homoseksualiteit. In 1919 emigreert hij als overtuigd zionist naar Palestina maar verliest na verloop van tijd zijn geloof in het zionisme. Op 30 juni 1924 wordt hij in Jeruzalem door een zionistische activist doodgeschoten.

De Zaanstreek speelt ook een rol in zijn werk. Gerrit Komrij stelde een bloemlezing samen met als titel ‘Ik ben een jongen te Zaandam geweest’. De Haan schreef veel kwatrijnen (gedichten van vier regels). Eén daarvan, Weg der jeugd, gaat over het Guispad.

WEG DER JEUGD

Langs het Guispad tusschen Koog en Westzaan
Ben ik vaak der zomerdagen gegaan.
Ga ’t eenmaal, als ik ging, en gij zult weten,
Dat ’k Holland te Jeruzalem niet kan vergeten.

Door Piet Bakker. Informatie van Neerlandistiek, Jacob Israel de Haan-website en Wikipedia, afbeelding is ansichtkaart (1907) van Guispad.