Niet burgemeester Hamming maar anderen – waarschijnlijk raadsleden – zouden een klacht ingediend hebben over DZ-fractievoorzitter Juliëtte Rot. Dat was voor de burgemeester aanleiding om in juni van dit jaar het Utrechtse onderzoeks- en adviesbureau Necker de opdracht te geven de integriteit van Rot te laten onderzoeken.

Dat blijkt uit antwoorden van de woordvoerder van burgemeester Hamming aan De Orkaan over het onderzoek: ‘het onderzoek is niet ingesteld n.a.v. van een klacht van de burgemeester’. Het zou gaan om ‘signalen’ die Hamming kreeg, maar ‘over de (bronnen van de) signalen kunnen we (in elk geval lopende het externe onderzoek) geen uitspraak doen’. Omdat het over ‘signalen’ en ‘bronnen’ gaat, zou dat betekenen dat er meerdere mensen hebben geklaagd.

Gentle agreement

En ‘alvorens opdracht te geven voor het externe onderzoek is over deze zorg afstemming geweest met de fractievoorzitters van de gemeenteraad zoals de Gentle agreement voorschrijft.’ Die Gentle agreement (vriendelijke afspraak) is een vrijwillige afspraak over mogelijke integriteitsschendingen door raadsleden, leden van B&W en ambtenaren.

In de Gentle agreement wordt gesproken over het ‘fractievoorzitteroverleg’. Dat betekent dat het besproken zou moeten zijn in het Presidium (overleg van fractievoorzitters). Rot ontkent dat het daar aan de orde is geweest. In de verslagen van maart en juni 2024 van het Presidium is over dit onderwerp niets te vinden, in april en mei 2024 heeft het Presidium niet vergaderd.

Juliëtte Rot heeft de Gentle agreement, net als haar fractiegenoten, niet ondertekend. Dat geldt trouwens voor meer fracties. Volgens de woordvoerder van de burgemeester heeft een meerderheid van de raad wel getekend. Maar het is geen raadsbesluit dus zo’n meerderheid doet niet ter zake.

Relevant signaal

In die Gentle agreement staat ook nog iets anders. Alleen raadsleden kunnen een initiatief nemen om een zaak aanhangig te maken, de burgemeester kan dat niet. Volgens Juliëtte Rot komt de klacht wel degelijk van Hamming: ‘ik heb bewijs dat de burgemeester wel degelijk zelf de klacht heeft ingediend’. Maar dat kan dus niet volgens het ‘agreement’.

De klachten moeten dus van raadsleden komen. Necker heeft Rot eind juli gemeld dat ook iemand anders had geklaagd. Volgens het onderzoeksbureau zal deze melding geen navolging krijgen maar wordt als relevant signaal beschouwd. Dat wordt een lastige: geen navolging betekent dat het niet wordt opgepakt in het onderzoek, maar omdat het een relevant signaal is, speelt het wel een rol. Rara wat is het? En wordt dat dan een ‘anoniem’ signaal?

Rot vindt dat Hamming sowieso de procedures niet volgt. Hij zou bijvoorbeeld de protocollen niet volgen die tijdens het voortraject van een integriteitsonderzoek gelden, omdat daar nu niet vastgesteld is of er voldoende onderbouwing van de klacht is.

Meldpunt Integriteit

Er ligt inmiddels een melding bij het Meldpunt Integriteit van Zaanstad. Rot zegt niet zijn uitgenodigd te zijn voor wederhoor. Bovendien werd die melding pas gedaan nadat het externe bureau werd ingeschakeld. Dat is de omgekeerde volgorde volgens de DZ-politica. Rot krijgt de melding ook niet te zien. En dat kan alleen ‘als het om een ernstige schending gaat en het eventuele vervolgonderzoek in gevaar komt als het verdachte raadslid op de hoogte gesteld wordt’.

Vanuit B&W wordt weinig gemeld over de zaak, en dat is in overeenstemming met de agreement: ‘Het is daarom zaak dat alle betrokkenen bij een integriteitkwestie de grootst mogelijke terughoudendheid betrachten en de kwestie niet in een te vroeg stadium in de publiciteit brengen.’

Rot bracht in juni de zaak meteen in de openbaarheid nadat Hamming haar aangesproken had op haar gedrag, zij is immers niet gebonden aan de Gentle agreement. Inmiddels heeft ze ook een Woo-verzoek (Wet openbare overheid) ingediend om de klachten over haar boven tafel te krijgen en een klacht bij de Ombudsman ingediend. Rot wil van Hamming weten wat de klachten precies zijn maar krijgt dat niet te horen.

Aantijgingen

Inmiddels heeft Rot haar medewerking aan het onderzoek naar haar ‘vermeende integriteitsschending’ opgezegd. Necker heeft bij haar geïnformeerd hoe het contact tussen haar en de betrokken inwoners is geweest, en ‘hoe ze die belangen in de praktijk behartigt’. Rot is daar verbaasd over: ‘Onderzoeksbureau Necker gaat dus niet de door u aangedragen aantijgingen en omstandigheden onderzoeken. Maar het onderzoeksbureau gaat de feiten en omstandigheden voor u zoeken.’

De zaak draait om de betrokkenheid van Rot bij twee zaken: de Hemkade en een WOZ-zaak in Krommenie. Die eerste zaak is een open zenuw op het Stadhuis. De strijd tussen Zaanstad en de familie Groen sleept al jaren voort en heeft de gemeente miljoenen gekost. Deze week alleen al zijn er vier rechtszaken over de Hemkade. Bij de WOZ-zaak in Krommenie zou Rot als toehoorder bij een gesprek tussen betrokkenen, de ombudsman en de burgemeester zijn. Dat zou verkeerd zijn gevallen (de gemeente laat overigens niets los over de achtergronden van de klachten).

Procedure

Wat is de procedure bij de Gentle agreement over een mogelijke integriteitsschending?

Na een melding van een raadslid doet de burgemeester vooronderzoek of een verdenking grond heeft. Daarna kan hij opdracht geven voor een integriteitsonderzoek. Dat is hier naar Necker gegaan. Vervolgens beoordeelt de burgemeester de resultaten van het onderzoek, legt de resultaten van het onderzoek voor aan de raad en doet een voorstel voor een passende sanctie. Die sanctie moet worden bekrachtigd door de gemeenteraad. De burgemeester kan aangifte doen van een strafbaar feit als hij daar aanleiding toe ziet.

De Gentle agreement gaat alleen over de procedure. Wat een integriteitsschending is, staat in de Gedragscode Politieke Ambtsdragers van Zaanstad. Omdat Hamming tegen Rot zou hebben gezegd dat ze met haar optreden ‘de schijn van belangenverstrengeling [zou] wekken’ is dat dus het vergrijp. De Gedragscode zegt daarover: ‘Je gebruikt jouw invloed en stem niet in het voordeel van jouw eigen belangen. Of die van iemand of een organisatie bij wie je persoonlijk betrokken bent’. Dus zelf niet beter proberen te worden van een besluit en geen vriendjespolitiek.

De onderzoeksvraag van Necker: ‘Heeft raadslid mw. Rot opgetreden als behartiger van de belangen van één of meerdere specifieke belangen van de betrokken inwoners van de gemeente?’

Dat is overigens een merkwaardige formulering. In de gedragscode gaat het om belangenverstrengeling, ‘dat jouw belangen en belangen van het publiek door elkaar gaan lopen’ In de praktijk doen raadsleden voortdurend aan belangenbehartiging.

Kostenplaatje

De sancties staan niet in de Gentle agreement. In de Kieswet staat wel dat gemeenteraadsleden kunnen worden geschorst of zelfs kunnen worden ontslagen maar daar gaat het om ernstiger zaken dan belangenverstrengeling.

Zaanstad weet niet wanneer het onderzoek af is: ‘het externe, onafhankelijke onderzoeksbureau Necker heeft nog geen uitsluitsel gegeven over hun planning’. Rot kijkt ‘met belangstelling uit naar de rapportage van onderzoeksbureau Necker en het bijbehorende kostenplaatje van het onderzoek.’

Wordt dat onderzoek openbaar? Dat is nog maar de vraag. Volgens de Gentle agreement wordt het alleen openbaar als er inderdaad een schending van de integriteit is vastgesteld.

Door Piet Bakker en Merel Kan. Bronnen: Gentle agreement, Gedragscode Politieke Gezagsdragers, Meld- en onderzoeksprotocol Integriteit politieke ambtsdragers, Kieswet, eerder nieuws op De Orkaan, verslagen Presidium, website DZ, contacten met woordvoerder burgemeester, griffie en Juliëtte Rot.