In de maanden mei, juni, juli en augustus is het weer raak. De eikenprocessierups die zijn aanwezigheid aantoont met de beruchte haartjes waar we gezondheidsklachten zoals jeuk, bultjes en uitslag van krijgen. De rups is de voorafgaande fase van de eikenboomvlinder. Het is zeker niet de meest geliefde soort, maar wat is nou het verhaal van de eikenprocessierups en zijn brandende haren?

De eikenboomvlinder is een nachtvlinder. In augustus leggen deze insecten hun eitjes af in eikenbomen. Deze spenderen de winter in deze bomen en komen in de lente weer uit, als eikenprocessierupsen. Vervolgens verdoen deze rupsen zich aan de verse knoppen en bladeren van de boom. Dit doen ze in een processie, waar dus de naam vandaan komt. De natuur kent veel verdedigingsmechanismen, die de plant of het dier beschermen tegen vraat van andere dieren. Camouflage, stekels, felle kleuren en gif bijvoorbeeld. Ook de eikenprocessierups bezit zo’n mechanisme, en je raadt het al, dit zijn de haren die de jeuk veroorzaken. Deze haren zijn er dus voor om de rupsen tegen predatoren te beschermen. 

Waarom hadden we vroeger nog geen last van deze rupsen? Het gerucht gaat dat ook dit door klimaatverandering komt. De eikenprocessierups komt oorspronkelijk uit Zuid- en Midden-Europa, waar de gemiddelde temperatuur hoger is dan in Nederland. Plotseling maakten de rupsen een opmars naar het noorden, waar ze ook Limburg binnenvielen en vervolgens in alle provincies van Nederland te vinden zijn nu. Juist in en om stedelijk gebied, waar eiken staan, zijn de rupsen te vinden. De temperatuur is in steden hoger dan in bosgebieden en ook valt er meer zonlicht op de bomen, waardoor de rupsen hier beter kunnen overleven. 

De natuur zorgt uiteindelijk altijd voor een biologisch evenwicht. Verschillende soorten predatoren kunnen zich toch, ondanks de brandende haren, voeden met eikenprocessierupsen. Sluipwespen leggen eitjes in de lichamen van de rups, wanneer de larven uitkomen, eten ze de rups van binnen op. Voor vogels als de koolmees, huismus en de kauw, zijn de rupsen een goede maaltijd voor de kuikens die in dezelfde maanden veel gevoerd moeten worden. 

Wat kan jij doen?

Door nestkasten voor deze vogels in de tuin of in de straat op te hangen, help je de vogels waardoor de aanwezige eikenprocessierupsen verminderd zullen worden. Een veel betere oplossing dan gif, omdat gif uiteindelijk ook andere soorten aantast. Maar het blijft ook belangrijk om de bomen te vermijden waar de nesten van de rups in te vinden zijn. 

De foto boven is van Luc Hoogenstein.

Rein Westhoff