Een paar weken geleden berichte ik op de Orkaan over de exotische zoetwaterschelpen die ik aantrof in de Jagersplas tijdens het winterzwemmen.

Dit artikel is opgepikt door de nestor van Malacologisch (weekdierkundig) minnend Nederland, te weten de Rykel H. de Bruyne, en samen met Ton van Haaren (AquaSense) heb ik een populair wetenschappelijk artikel geschreven voor de website: naturetoday.com.

Deze website bericht dagelijks over actuele en wetenswaardige zaken op elk natuurgebied; van vlinders tot landschap en alles daartussen, in begrijpelijk taal uitgelegd. Het wordt gevoed door 10-tallen topbiologen uit Nederland. Een regelrechte aanrader! Dat gezegd hebbende is de huisbioloog best een beetje trots op deze eer en de Orkaan ook!

Naar aanleiding van het artikel, maar niet uitsluitend, heb ik zelf nog aanvullend onderzoek verricht naar de schelpen. Alles i.h.k.v. de wetenschap! Gewapend met een keukenzeef, waar normaal de blikken bruine bonen of kikkererwten mee worden uitgespoeld, welke bevestigd was aan een bezemsteel ging ik op pad. Oh ja, en een kaart van de Jagersplas. Ik heb getracht om de verdere verspreiding van de Brakwaterstrandschelp aldaar in kaart te brengen. Daarnaast heb ik van vele schelpen maten genomen met een schuifmaat.

Ik heb de gehele Noorkant van de Jagersplas geschouwd. Wellicht doe ik de zuidkant nog een andere keer (liefhebbers?) Het was een stille (waterig) zonnige dag en de gemeente had recent de rietkragen weggemaaid langs het water waardoor ik maximaal de waterpartijen kon afstruinen. Het water was behoorlijk helder en hierdoor had ik goed zicht op de honderden! schelpen die ik zag liggen. Veelal kon ik zo een 3 meter uit de kant kijken, tenzij de waterdiepte te groot werd (>1.5m).

Om met de deur in huis te vallen, heb ik m’n eigen vorige record(6.9cm) verbeterd met enkele millimeters. Het grootste exemplaar is nu 7.1cm, maar het vermoeden bestaat dat er nog grotere kunnen liggen (wie o wie?).

Opvallend is verder dat ik regelmatig ook levende kleinere exemplaren tegenkwam, alhoewel dit ca 1 op de 50 was. De kleinste was ‘slechts’ 4.5cm, maar zelfs dit is ongehoord groot in onze contreien. Wat de reden is van deze kleinere afmetingen is nu niet bekend. Of ze zijn minder gegroeid, of het zijn toch nakomelingen, maar dan niet geproduceerd door de aanwezige schelpen op de recreatiestrandjes, maar misschien afkomstig uit de diepe Jagersplas (als larf)?

Ik heb alle oevers bezocht vanaf het Kuikenpad tot aan Zaansport. Ja, er waren verschillen in dichtheden, maar grosso modo was het beeld gelijk. Als ik een hele grove schatting moet geven dan liggen er per 25m2- 50m2 in geschikt biotoop ca 1 tot 5 schelpen, Wow! De gemiddelde afmeting is geschat 6 cm +/- 0,5cm.

De meeste exemplaren tref je aan op zandige bodems met weinig organisch sediment (bagger, plantenresten). In het laatste tref je vooral schelpdieren aan van de Najaden familie (Zwanenmossel, Vijvermossel etc). Deze laatste hebben dikwijls een zilverglanzende patina, hierdoor herken je ze snel. Maar ook de vorm is anders; langgerekt en asymmetrisch. Ook vond ik, en dit was al voorspeld in het vorige artikel, aangroei van Driehoeksmosselen op levende Brakwaterschelpen! Dit is vervelend indien deze trend zich doorzet omdat de Driehoeksmosselen snijwonden kunnen opleveren. Maar gezien de weinige vondsten zal het niet zo een vaart lopen schat ik in.

Ook vond ik een half leeggegeten en ontbindend exemplaar, waarbij de voet van het schelpdier nog zichtbaar was. Wie heeft dit gedaan? Schelpdieren hebben een uitstulpbare voet en hiermee kunnen ze zich (enigszins) verplaatsen alsmede ingraven in het zand. Ook liggen er honderden halve dode doubletten (de kleppen van de schelp).

De volgende vragen blijven echter nog steeds op tafel liggen:

• Zijn de schelpen ook aanwezig in de diepere gedeelten van de Jagersplas? Zo ja, wat zijn hun afmetingen?
• Zijn deze schelpen dan wel instaat zich actief voort te planten en welke rol speelt de diepwatervoorziening hierbij voor de verspreiding ervan (duiken)?
• Hoe groot gaan de aanwezige schelpen nog worden? Uit de literatuur is bekend dat de grootste ooit waargenomen in de Golf van Mexico ruim 9 cm was, dus….
• En, gaan de driehoeksmosselen zich verder aanhechten?
• Is er predatie op de schelpen en door wie?

Meer vragen dan antwoorden. De moraal van dit verhaal is eigenlijk ook, dat je niet perse ver weg hoeft om spannende en vernieuwende zaken op het gebied van natuur te ontdekken. Waar het vaak op neer komt, is er op uit te gaan en net even met iets meer aandacht om je heen te kijken en luisteren. Bijna alle voorgaande verhalen van de Huisbioloog zijn ontstaan uit louter toeval. Ik ging naar buiten en liep, fietste of zwom er tegenaan. En zelfs vanuit de auto (Zwavelzwam).

Als tip wilde ik meegeven om ook eens een keer van de gebaande paden af te gaan, indien toegestaan. Vaak ontdek je dan net even meer. Loop rustig en zet alle zintuigen op maximaal. Neem vooral ook (veel) foto’s indien mogelijk, daar heb je thuis wat aan. Ik pluk en verzamel relatief weinig mede daarom. Dus dudeljo, laarzen aan, en naar buiten waar de vogeltjes fluiten.

Groentjes!