Vandaag werd in een volle Bonifatiuskerk in Zaandam de Holocaust herdacht. Het was een bijeenkomst die we niet hadden willen missen.

We schrijven er later meer over, maar we trappen af met de bijzondere toespraak van burgemeester Peter Tange.

Het was geen toespraak volgens het boekje. De burgemeester noemde man en paard en hij sprak zijn angsten uit over de uitholling van de regionale journalistiek:

‘De waakhondfunctie en objectieve waarheidsvinding van de media zijn in deze tijd misschien wel belangrijker dan ooit.’

Hij uitte kritiek op de Telegraaf:

‘Twee weken geleden kopte de Telegraaf: “Asielhopper-invasie” en “Kansloze asielplaag ongehinderd verder” (….) Als er iets is wat de Tweede Wereldoorlog ons heeft doen inzien, is dat het wegzetten van een bepaalde groep mensen als tweederangsburgers, tot gevaarlijke gedachten kan leiden.’

Op Trump…

‘Zo ontkent Trump met stelligheid en zonder wetenschappelijke onderbouwing, dat er een klimaatprobleem is.’

En op Rutte:

‘Vrijdag voelde Rutte zich genoodzaakt via een open brief de nuance aan te brengen dat zijn uitspraak ging over een kleine criminele groep die zich niet weet te gedragen.’

Gelukkig zag hij ook lichtpuntjes. En die schijnen in jou en mij.

‘Dit voorbeeld illustreert ook dat de publieke opinie een soort ‘zelfreinigend’ vermogen heeft. Dat het publiek politici direct om opheldering vraagt.’

Hieronder kan je de hele toespraak lezen (de tussenkopjes hebben wij er vanwege de leesbaarheid aan toegevoegd):

Toespraak dhr. P. C. Tange, burgemeester gemeente Wormerland

Holocaust Memorial Day, 29 januari 2017

Dames en heren, ook ik heet u van harte welkom in de Sint-Bonifatiuskerk hier in Zaandam. Ik wil dit moment ook even aangrijpen om mijn waardering en complimenten uit te spreken voor de mensen achter de organisatie van deze herdenking. Dank u!

Voor aanwezigen die nog niet bekend zijn met de geschiedenis van deze kerk geef ik een korte introductie.

De Sint-Bonifatiusparochie werd in 1785 door de Rooms-katholieken gesticht in een houten schuilkerk hiertegenover. Eind 19^e eeuw was de kerk te klein geworden voor de parochie en werd er gestart met de bouw van een nieuwe kerk. Het resultaat hiervan is de huidige Sint-Bonifatiuskerk, die in 1900 haar deuren opende.

Het gebouw – een driebeukige kruisbasiliek met een vierkante toren, werd ontworpen door architect Margry. Architect Snickers was verantwoordelijk voor het neogotische interieurontwerp, dat grotendeels in tact is gebleven.

Kapelaan Gerrit Groot

Vandaag herdenken wij in deze kerk slachtoffers van geweld, uitsluiting en vervolging wereldwijd in het kader van Holocaust Memorial Day. Als ik de organisatie van deze Zaanse herdenking enigszins mag inschatten,  is deze locatie niet geheel toevallig gekozen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was deze kerk en de parochie het centrum van het verzet in de Zaanstreek. Het verhaal gaat over kapelaan Gerrit Groot en zuster Theresia. De kapelaan leidde tijdens de Tweede Wereldoorlog binnen de parochie van de Bonifatiuskerk een verzetsgroep. Deze groep hielp onderduikers en werkte mee met de redactie van verzetsblad De Typhoon. Onder de preekstoel van de pastoor, was een schuilplaats voor de verzetsgroep.

Met gevaar voor eigen leven bracht deze groep nieuws en achtergrondverhalen in een tijd waarin censuur hoogtij vierde. Deze verzetshelden zagen het belang van journalistieke waarheidsvinding en het brengen van het volledige verhaal. Dit zijn essentiële onderdelen voor een vitale democratie. Hier zal ik zo nog verder op in gaan.

Telegraaf Media Groep

Na de oorlogsjaren bleef De Typhoon een krant met lokale relevantie. De uitgever van Typhoon fuseerde in de jaren ‘70 met uitgeverij Damiate van het Haarlems Dagblad. Damiate fuseerde in 1992 met de Verenigde Noordhollandse Dagbladen, waardoor de Typhoon en de Zaanlander opgingen in Dagblad Zaanstreek. De journalisten waren vanaf toen werkzaam voor het Noordhollands Dagblad.

En zo kom ik op een recente gebeurtenis die u vast heeft meegekregen. Vlak voor de jaarwisseling kondigde Telegraaf Media Groep aan dat 45 van haar journalisten, die werkzaam zijn bij regionale dagbladen als het Noordhollands Dagblad, hun baan zullen verliezen.

Dit is niet alleen voor de individuele journalisten slecht nieuws. Ik vind de ontwikkeling ook zorgelijk, want regionale en lokale journalisten hebben een belangrijke rol en verantwoordelijkheid bij het vinden, brengen en duiden van nieuws dat dichtbij is. Nieuws, dat op kleinere schaal relevant is.

President Trump

Goed geïnformeerd zijn – of dit nu gaat om wat er op het wereldtoneel plaatsvindt of om de hoek – is van belang voor onze meningsvorming. Maar hoe vormen we onze mening en wat is goed geïnformeerd zijn?

Om dit te illustreren kunnen we naar een heel recente gebeurtenis over de grens, het thema van de Holocaust Memorial Day, kijken. De verkiezing van President Trump.

We zijn het misschien al bijna weer vergeten, maar in de aanloop naar, tot de verkiezingsdag zelf was Hillary Clinton koploper in de meeste peilingen en was zij in de media ook de gedoodverfde winnaar. De peilingen en de media zaten er naast, veel Amerikanen konden het niet geloven en een groot deel van de wereld werd in verbazing wakker toen Trump als de nieuwe President was gekozen. Wat zegt dit over hoe betrouwbaar peilingen zijn, wat de media brengen en hoe we onze mening vormen?

Het laat in ieder geval zien, dat gevoel en emotie net zo’n belangrijke rol spelen bij het vormen van een mening en dat die niet per definitie gebaseerd is op feiten.

Nepnieuws

Zo ontkent Trump met stelligheid en zonder wetenschappelijke onderbouwing, dat er een klimaatprobleem is. En kwamen Trump en zijn woordvoerder met het nieuws dat er nog nooit zoveel mensen waren gekomen voor een inauguratie. En dat het prachtig weer was. Terwijl op beelden mensen in poncho’s en paraplu’s te zien waren en het plein voor het Witte Huis voor de helft minder gevuld was met publiek, dan bij de inauguratie van Obama.

Verspreiding van nepnieuws is big business. Websites verdienen veel geld aan nepberichten op sociale media. Tieners in Macedonië hebben tijdens de presidentscampagne duizenden euro’s opgehaald met de verspreiding van nepberichten.

En hoe bepalen mediaconsumenten nu wat waar is en wat niet? Uit onderzoek van de universiteit Stanford bleek dat jongeren, ook al zijn zij opgegroeid met het internet, het verschil tussen zin en onzin op het internet maar slecht herkennen.

Waakhondfunctie

Facebook en Google hebben onlangs erkend dat zij actie moeten ondernemen om valse berichtgeving te voorkomen omdat zij een gevaar is voor de democratie. Objectieve berichtgeving  is essentieel om een weloverwogen stem uit te kunnen brengen.

De waakhondfunctie en objectieve waarheidsvinding van de media zijn in deze tijd misschien wel belangrijker dan ooit.

Wanneer we Over de Grens naar de vluchtelingen problematiek kijken en hoe meningen worden gevormd in Europa, in Nederland en in onze eigen Zaanstreek ten aanzien van de komst van vluchtelingen, hebben media al dan niet bewust – bijgedragen aan de verharding van het debat. Meningsvorming moet wijken voor kijk- en oplagecijfers, websitetraffic en amusementswaarde. Dat wordt ook wel het ‘mediapopulisme’ genoemd.

Een recent voorbeeld. Twee weken geleden kopte de Telegraaf: “Asielhopper-invasie” en “Kansloze asielplaag ongehinderd verder.” Waarna de hashtag Stop Xenofoob Telegraaf trending werd op Twitter. Hoofdredacteur Paul Jansen wilde niet reageren en gaf de journalist een Twitterverbod.

Jodenvrij

Als er iets is wat de Tweede Wereldoorlog ons heeft doen inzien, is dat het wegzetten van een bepaalde groep mensen als tweederangsburgers, tot gevaarlijke gedachten kan leiden.

75 jaar geleden, op 17 januari 1942, werd Zaandam als eerste gemeente “jodenvrij” gemaakt. 6 miljoen Joden werden vermoord tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Het blijft schokkend te realiseren dat de massale moord op een grote groep medeburgers in onze eigen omgeving heeft kunnen plaatsvinden. Juist dit gegeven leert ons dat het weer kan gebeuren. Dat laten de genocides in Cambodja, Rwanda, Darfur en Bosnië zien.

Er zijn miljoenen mensen op de vlucht vanuit conflictgebieden zoals Syrië en Irak. Het grootste deel zit in vluchtelingenkampen in de regio, een ander deel riskeert een gevaarlijke reis en meldt zich aan de grenzen van Europa.

Nooit meer Auschwitz

Wanneer we nooit meer Auschwitz willen, het motto van Holocaust Memorial Day, is het belangrijk te realiseren welke mechanismen ten grondslag liggen aan polarisatie.

Feit: er is een groeiende kloof tussen “de burger” en de zogenaamde gevestigde orde ontstaan. Het vertrouwen in overheid, media, politiek, charitatieve instellingen en wetenschappelijke organisaties is historisch laag.

Politici spelen in op de angst die hieronder ligt. Met de verkiezingen voor de deur worden de messen geslepen: Rutte publiceerde afgelopen week een advertentie in de landelijke dagbladen over hoe wij ons in Nederland behoren te gedragen.

De Minister-president kreeg een storm van kritiek over zich heen naar aanleiding van onder meer zijn tekst: “als je niet normaal kunt doen, dan ga je maar weg.”

Vrijdag voelde Rutte zich genoodzaakt via een open brief de nuance aan te brengen dat zijn uitspraak ging over een kleine criminele groep die zich niet weet te gedragen.

Dit voorbeeld illustreert ook dat de publieke opinie een soort ‘zelfreinigend’ vermogen heeft. Dat het publiek politici direct om opheldering vraagt.

Tijdens Holocaust Memorial Day wordt men opgeroepen een grens te stellen aan geweld en vervolging van mensen over de hele wereld. Dat begint hier tijdens deze herdenking, binnen onze landsgrenzen. Bij onze eigen, persoonlijke grenzen van normen en waarden, opvattingen en overtuigingen.  Want we zijn het er allemaal over eens: dat wat er in de tweede Wereldoorlog is gebeurd, dat willen we niet meer.

Dank u wel