Negentienvierenzestig was me het jaartje wel. Dit jaar zestig jaar geleden, nee: deze maand zestig jaar geleden, landden The Beatles in New York. Binnen een paar dagen hadden zij het immense land veroverd. Hoe beleefde ik, destijds achttien jaar, die periode? Deel 2 in mijn persoonlijke Sixties-geschiedenis van 1964 gaat over The Beatles – en dat zal niet voor de laatste keer zijn. 

Henk Soek dacht slim te zijn.

De nieuwe single van The Beatles, I Want To Hold Your Hand, kon hij voor een paar dubbeltjes op de kop tikken. 

De plaat was op 8 december 1963 vanuit het niets in één klap op de eerste plaats van de Engelse Top-Twenty terechtgekomen. Ik zat die zondagavond aan mijn Philips-radiootje gekluisterd en zette een rood sterretje bij het nummer op de lijst die ik wekelijks bijhield in de multomap die eigenblijk voor mijn huiswerk was bestemd.

Slechte planning van de manager van The Beatles, dacht ik, want tot dat moment stond op de eerste plaats She Loves You, hun meest iconische nummer. Die plaat schoof nu naar nummer twee.

Ik voelde me of KFC kampioen van Nederland was geworden. Sinds een halfjaar was ik fan van The Beatles. Een band waar in de Nederlandse kranten meestal met tegenzin en dedain over werd geschreven: schreeuwers, herrie, nozems die met hun lange haar probeerden te verhullen dat ze niet kunnen zingen, geef ons Cliff Richard en Rob de Nijs maar. Maar ik vond het heerlijk om over straat te lopen met ’t haar tot over mijn oren en over de kraag. Ik werd nagejouwd: She Loves You, yeah yeah yeah. She Loves You was de eerste hit van The Beatles in Nederland, met als hoogste positie de zevende plaats in de Top-10 van het populaire programma Tijd voor Teenagers, gepresenteerd door de zeer serieuze Herman Stok. 

Twee maanden na het succes in Engeland werd I Want To Hold Your Hand de eerste nummeréén-hit van The Beatles in Nederland. Dat was het moment dat Henk Soek besloot de plaat ook te kopen. 

Henk was een klasgenoot van mij op het Zaanlands Lyceum en trok ook op met mijn vriend Rob Berghege. Hij woonde vlak bij mij, aan de Albardastraat in de Vijfhoek. We fietsten elke dag samen naar school en naar huis. Henk deed alles in de vergrotende trap. Rob en ik waren trots op ons Beatle-kapsel, bij Henk groeide het tot op zijn schouders. Hij was de slimste van de klas maar verdomde het huiswerk te maken en haalde toch de beste cijfers – tot hij besloot dat lerenniks voor hem was en van de ene op de andere dag wegbleef. Hij vond The Beatles leuk, maar drie gulden vijfennegentig voor een singeltje te betalen, dat vertikte hij.

Voor The Beatles was I Want To Hold Your Hand het begin van hun wereldsucces. In hun eigen land waren ze al ongelooflijk populair. Voor die gekte werd het woord ‘Beatlemania’ uitgevonden: hysterisch gillende fans, flauwvallende meisjes, achtervolgingen – A Hard Day’s Night, de eerste film van The Beatles, geeft er een flauwe afspiegeling van. Nadat ze In Parijs hadden opgetreden – ze waren drie weken lang de hoofdact in het Olympia Theater, met onder meer Trini Lopez en Sylvie Vartan in het voorprogramma –  werden ze ook groot in de rest van Europa. Maar ze wilden pas naar Amerika als ze daar ook een plaat op nummer één zouden hebben.

Echte hits in de VS hadden ze nog niet gehad. Hoe groot hun succes in Europa en in eigen land ook was, hun Amerikaanse platenmaatschappij Capitol was niet erg van hen gecharmeerd. Dat veranderde pas toen daar het inzicht doorbrak dat The Beatles in 1963 drie platen hadden uitgebracht die elk meer dan een miljoen keer waren verkocht, wat net zo veel was als de hele Amerikaanse platenindustrie in dat jaar had gepresteerd, in een markt die drie keer zo groot was als de Britse. De maatschappij besloot I Want To Hold Your Hand half januari 1964 uit te brengen, maar moest die plannen ijlings vervroegen toen een vijftienjarig meisje, Marsha Albert, op tv een herhaling zag van een show waarin The Beatles optraden.

Marsha stuurde een brief naar haar locale radiostation met de vraag of zij ook van die Beatles-muziek wilden draaien. Discjockey Caroll James pikte het idee op en vroeg een bevriende stewardess een exemplaar van I Want To Hold Your Hand mee te nemen uit Engeland.

Het muziekblad Rolling Stone, reconstrueerde in 2014:

===

‘Toen de plaat was gearriveerd, nodigde James het meisje uit in de studio. In de vroege avond van 17 december kondigde Marsha Albert het aan: ‘Dames en heren, voor het eerst in Amerika zijn hier The Beatles, die I Want to Hold Your Hand zingen.’

‘De telefooncentrale sloeg helemaal op hol’, vertelde James later aan Beatles-biograaf Bob Spitz. ‘De bellers wilden het nummer steeds opnieuw horen. Binnen een uur draaide ik het nummer opnieuw, iets wat ik nog nooit eerder had gedaan.’ Daarna draaide hij die week elke avond I Want to Hold Your Hand. De single vond zijn weg naar andere Amerikaanse stations, met soortgelijke reacties als gevolg. Capitol vervroegde de release van het nummer naar 26 december, zodat de platenpersen vierentwintig uur per dag moesten werken om aan de vraag te voldoen. De receptionisten moesten telefoontjes beantwoorden met de begroeting “Capitol Records – The Beatles komen eraan!” Verkooppersoneel moest tijdens werkdagen in januari Beatles-pruiken dragen. Daarvan werden er duizenden geproduceerd.’

===

De Amerikaanse trip van The Beatles kon geboekt worden. Henk had inmiddels zijn exemplaar over de post thuis gekregen, waarschijnlijk een bestelling bij de boekenclub Boek en Plaat. Er zat een acceptgiro bij: een kartonnen ponskaart waarmee je op het postkantoor geld kon storten.

In zo’n ponskaart waren gaatjes gestanst. Die werden met een lichtstraal afgetast. Wie een beetje slim was, kon de informatie uitlezen die in die gaatjes was verborgen.

Henk was niet zo’n beetje slim. Hij ontdekte waar de gaatjes zich bevonden die het verschuldigde bedrag van drie gulden vijfennegentig bevatten. Henk plakte een paar gaatjes af en sneed met een scherp mesje nieuwe gaatjes. Hij veranderde het op de kaart afgedrukte cijfer drie in een nul. Nu hoefde hij maar vijfennegentig cent te betalen. Bij het Postagentschap Meidoornstraat, in de sigarenwinkel van mijn vader, betaalde hij het aldus verminderde bedrag. Geen haan die ernaar kraaide, ook mijn vader niet, die de giro volgens de regels inboekte.

Ik keek reikhalzend uit naar de ontvangst van The Beatles in Amerika. In de Nederlandse kranten was het enthousiasme nog niet erg groot. Het TWA-toestel met John, Paul, George en Ringo landde op John F. Kennedy International Airport bij New York op vrijdag 7 februari, ’s middags tien voor half twee. Op dat moment was het tien voor half acht ’s avonds in Nederland. Nederlandse kranten hadden dus met gemak al de volgende ochtend het nieuws kunnen brengen van de ontvangst. Maar alleen de middagkranten Het Parool en het Nieuwsblad van het Noorden brachten het verhaal op zaterdag 8 februari. Het enige nieuwtje in De Telegraaf van die dag over The Beatles staat in de rubriek ‘Tiener Nieuws’, onder de kop ‘Dave Clark Five’:

‘Zien de Nederlandse tieners reikhalzend uit naar het optreden van de Beatles, in eigen land zijn ze alweer bijna verdrongen door een nieuwe rockgroep, de Dave Clark Five. Een grammofoonplaat, die zij eind vorig jaar maakten, staat al sinds 1 januari op de Engelse hit-parade als nummer één genoteerd. De Dave Clark Five brengen ook een wat andere ‘sound’ in de tienermuziek. Natuurlijk is er nog steeds geen sprake van rustige ballroommuziek, maar dit ensemble speelt toch iets melodieuzer en meer beheerst dan de Beatles. De Dave Clark Five treden het liefst op in ouderwetse kostuums, anno 1890, compleet met gestreepte broeken en vesten.’

====

Ik spijbelde die achtste februari van school – we hadden gymnastiek en gymleraar Wiebe Hartman had aangekondigddat we dan moesten schaatsen; ik kon geen slag schaatsen en pakte samen met Rob de trein naar Amsterdam, voor ons gebruikelijke rondje langs platenzaken en boekwinkels. In de kiosk op het Centraal Station viel mijn oog op de Daily Express, met de schreeuwende kop THE BUGS ARE HERE.

Het was hun gelukt. 

Uit de reconstructie van Rolling Stone:

‘Toen het vliegtuig landde op de John F. Kennedy International Airport in New York vertelde de piloot de groep dat er een menigte stond te wachten. The Beatles waren gewend aan menigtes. Al meer dan een jaar kwamen in Groot-Brittannië jonge mensen schreeuwend naar hun shows; in november vergeleek de Daily Telegraph de intensiteit van de fans met die van de bijeenkomsten van nazi-Duitsland in Neurenberg. Maar toen het vliegtuig de gate naderde, raakten de inzittenden in de war door een enorm geluid. Johns vrouw Cynthia vertelde later: ‘We dachten dat het aan de motoren lag, maar het waren gillende fans.’ Toen de Beatles van boord gingen, ving McCartney een glimp op van het tumult en vroeg: ‘Voor wie is dit?’ The Beatles stopten bij de trap van het vliegtuig en keken vol ongeloof naar vierduizend opgewonden jongeren, die juichten en zwaaiden, die zich hadden verzameld achter de ramen of op de balkons van de luchthaventerminal hingen. Ze hadden grote borden bij zich om de band te verwelkomen, terwijl politieagenten probeerden de aanzwellende menigte tegen te houden.’

====

Een paar weken na zijn betaling aan Boek en Plaat kreeg Henk Soek een aanmaning van de boekenclub. Hij moest het ontbrekende bedrag betalen, en wel onmiddellijk.

Lees ook: ‘Geef ons heden ons dagelijks programma’ (The Sixties, #1)

Door Martin Rep.