De Wormerveerse oud-verzetsstrijder Toffie Hofland kan na de oorlog zijn draai in Nederland niet meer vinden. Bovendien is hij bang dat de Russen West-Europa in hun greep krijgen. Hij vertrekt in 1947 met zijn vrouw naar Curaçao waar hij in de loop der jaren een enorm zakenimperium opbouwt: een grote in- en exportfirma en een reeks van supermarkten. Hij wordt de grootste werkgever van Curaçao.

Voor het familieleven heeft Toffie minder talent. Hij vervreemdt zich van zijn kinderen, waar hij sowieso weinig aandacht aan geeft vanwege zijn voortdurende harde werken. Zij willen aan het eind van zijn leven niks meer van hem weten. En ook zijn vrouw heeft er na verloop van tijd genoeg van waarop een scheiding volgt.

Zijn feilloos zakeninstinct laat hem in de steek bij het vinden van een zaakwaarnemer als hij voor langere tijd is uitgeschakeld door ziekte en in Nederland behandeld moet worden. Een onervaren ex-stagiair die bij Albert Heijn is gaan werken (en daarmee het ultieme stempel van goedkeuring heeft volgens Toffie), krijgt volledige zeggenschap over het bedrijf.

Het luidt de ondergang van het zakenimperium van Hofland in. De nieuwkomer onttrekt geld aan de firma voor privé-doeleinden, sluist geld weg en gaat in zee met dubieuze partners. Die zijn op Curaçao volop te vinden, het eiland is een centrum van georganiseerde criminaliteit en drugshandel. Een in- en exportfirma is een gewild object.

Oorlog en verzet

Het leven van Toffie heeft voor de periode op Curaçao een totaal andere inhoud. Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, leidt de Wormerveerder een onbezorgd leven. Hij woont bij zijn ouders aan de Marktstraat, waar zijn vader een fietsenzaak heeft. Hij runt een postzegelhandel aan de Westzijde in Zaandam, speelt viool met andere Zaanse jazz-liefhebbers en is vaak in het Zaandijkerbad te vinden met vrienden. Als begenadigd zwemmer en sterspeler in het waterpoloteam van Nereus geeft hij ook zwemles, onder meer aan de latere supermarktmagnaat Albert Heijn.

De oorlog zet alles op z’n kop. De postzegelhandel wordt een verzamelplaats voor een afdeling van de KP (Knokploeg) en een plek voor onderduikers. Wanneer een voormalige vriend, inmiddels NSB’er, dreigt onderduikadressen te verraden, wordt zijn naam doorgegeven aan het verzet, waarna de NSB’er wordt geliquideerd. Toffie zelf doet schaduwwerk ter voorbereiding van een andere liquidatie.

Op 3 oktober 1944 raakt Toffie betrokken bij een aanslag op de Wormerveerse collaborateur Gerben de Graaf. Toffie doet de voorbereidingen. De liquidatie uitgevoerd door een Amsterdamse verzetsman die De Graaf niet dodelijk treft. De zwaargewonde collaborateur overlijdt na een paar dagen maar heeft dan wel Toffie’s naam genoemd als een van de mensen die hem schaduwden. Wanneer politiecommissaris Bouwens die naam noteert en zelf op 7 oktober wordt geliquideerd, wordt Toffie’s identiteit bekend bij de Duitsers.

De Duitsers eisen dat Toffie zich meldt. Als hij dat niet doet dreigen ze zijn vader te arresteren. Die besluit niet te vluchten, overtuigd van zijn eigen onschuld. Als represaille voor de liquidatie van Bouwens fusilleren de Duitsers op 11 oktober 1944 vijf mannen in de Zaanbocht, waaronder Toffie’s vader Dirk. Verslagen maar vastberaden gaat Toffie dieper het verzet in, raakt betrokken bij wapendroppings, munitietransporten, overvallen en liquidaties.

Emigratie, succes en verlies

Na de bevrijding valt zijn vriendengroep uiteen en heeft hij moeite zijn draai te vinden. Geplaagd door angst voor het communisme en vervreemd van Nederland emigreert hij naar Curaçao. Daar bouwt hij een succesvolle zakenimperium op, met supermarkt ‘Zuikertuintje’ en in- en exportbedrijf Consales, waarmee hij de grootste werkgever van het eiland wordt.

Na de ondergang van Consales krijgt Toffie de fiscus achter zich aan, de nieuwe bewindhebber blijkt een grote belastingschuld te hebben opgebouwd. In 2006 overlijdt Toffie als belastingvluchteling op het eiland Anguilla.

Boekpresentatie en expositie

Over het veelbewogen leven van Toffie Hofland schreef zijn neef Jan Schoen – onder de naam Jan Scarpa – de roman ‘In het pak genaaid’. Het boek wordt gepresenteerd op zaterdag 22 februari om 14.30 uur tijdens een expositie in Het Weefhuis in Zaandijk. De tentoonstelling is op zaterdag en zondag van 13.00 – 17.30 uur te zien.

De Orkaan sprak met Jan Schoen. De podcast is in twee delen. Vandaag deel 2: Curaçao. Lees en beluister ook deel 1: De Oorlog.

Door Piet Bakker en Di-Lan Sun. Bronnen: In het Pak genaaid (Jan Scarpa), Monumenten Spreken, Weefhuis. Foto’s: Merel Kan, archief Jan Schoen.