De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten en natuur wordt opgeofferd om plaats te maken voor nieuwbouw, stadsvernieuwing en bedrijventerreinen.

De Zaanstreek is de afgelopen decennia – soms zelfs onherkenbaar – veranderd. De Orkaan brengt die verandering in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: het Zuideinde ter hoogte van de Eendrachtstraat (voorheen Varkenspad).

Zuideinde/Varkenspad (Koog a/d Zaan)

De situatie hier is onherkenbaar veranderd: de wegsloot is verdwenen, evenals de zijsloot en één van de paden. De huizen op achtergrond staan er nog (zie bijvoorbeeld het huis met de hoge schoorsteen links).

De recente foto is genomen vanaf de hoek van het Breedweer in Koog a/d Zaan, naast dit pad lag het Smaal met daarnaast de Varkenssloot en het Varkenspad. Het Varken was een oliemolen die aan de noordkant van de Varkenssloot stond. Wanneer de molen is gebouwd is niet bekend maar de molen bestond al in 1664.

In 1887 raakte het Varken zwaar beschadigd na een storm en in 1889 werd hij gesloopt. De schuren bleven staan en die zijn verbrand in de nacht van 29 op 30 november 1947. Na de demping van de sloot kwam hier de Eendrachtstraat.

Pieter Boorsma schreef in zijn boek Zaansche Windmolens uit 1939 het volgende:

“De molennaam van De Eendracht leeft nog voort in den naam eener straat, gelegen aan het Zuideinde der gemeente. Deze straat is, gedeeltelijk aangelegd op de ten deele gedempte Varkenssloot en het voormalige Varkenspad, welke genoemd waren naar den oliemolen Het Varken.

Bij deze naamgeving heeft het behouden van een molennaam blijkbaar voorgezeten, maar omdat de bewoners zeker niet ingenomen geweest zouden zijn met den naam “Varkensstraat ~ men had hen dan allicht ingedeeld bij de krulstaartenfamilie ~ is de naam van het houtzaagmolentje gekozen, in weerwil van het feit dat Het Varken de ‘oudste papieren’ had.”

​De Eendracht was een zaagmolen (lattenzager) en stond in het verlengde van de Eendrachtstraat ten westen van de spoorbaan. Deze molen is omstreeks 1839 gebouwd, werd in 1915 onttakeld (ontdaan van kap en roeden) en in 1924 gesloopt.

In het gemeentearchief duikt een soortgelijke (oude) foto op, waarschijnlijk vanaf deze onderstaande brug genomen omdat daar de brug daarachter is te zien. Andere foto’s in het archief die uit die periode lijken te komen, worden gedateerd rond 1900.

Zuideinde, de oude situatie met Varkenssloot, Varkenspad en Smaal.
Zuideinde, hoek Breedweer, verderop links de Eendrachtstraat, rechts nu het parkeerterrein van de Kerk van de Nazarener.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2022: Bert Versteeg, oude foto uit archief Henk van Dalen.