Een foto uit het begin van de vorige eeuw: het Zuideinde, De Ruyterstaat en Raadhuisstraat in Koog aan de Zaan, ruim 100 jaar geleden.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag het stukje Zuideinde bij de De Ruyterstaat in Koog aan de Zaan.

Zuideinde bij de De Ruyterstaat

Vandaag gaan we terug naar Koog aan de Zaan naar de hoek van de Ruyterstraat en het Zuideinde met in het verlengde het begin van de Raadhuisstraat. De oude foto zal tussen 1902 en 1920 /1925 zijn gemaakt omdat we op die foto het huidige pand De Ruyterstraat 2 zien en boven de deur staat 1902.

De Ruyterstraat dankt zijn naam niet, zoals velen denken, aan de beroemde 17e admiraal Michiel Adriaansz. De Ruyter maar indirect aan meelmolen de Ruyter die in Zaandam aan het huidige Ruyterveer stond. Hoe zit dat?

Het pand Ruyterstraat 2 is gebouwd in opdracht van Verkade die in de Westzijde fabrieken had. In 1882 begon Ericus Gerardus zijn stoombrood- en beschuitfabriek en als herinnering aan de in totaal drie meelmolens met de naam de Ruyter die op een erf aan de noodkant van het Ruyterveer stonden, koos hij een ruiter als fabrieksmerk.

De eerste de Ruyter was een standaardmolen en was in 1439 gebouwd, deze molen werd in 1579 verwoest en werd herbouwd. Ook deze tweede Ruyter was een standaardmolen en werd in 1639 gesloopt waarna er op dezelfde standplaats een bovenkruier werd gebouwd. Deze bovenkruier werd in 1864 gesloopt en op het erf kwam de HBS.

Verkade & Comp. lieten in 1902 het huidige pand Ruyterstraat 2 bouwen en dit werd een verkooppunt voor brood en zo is de Ruyterstraat aan haar naam gekomen.

Later kwam ‘koude’ bakker Jan Bruin in het pand, gevolgd door C. v.d. Wardt die er een winkel in rookwaren had. Verder waren er een uitzendbureau, een bloemenwinkel (De Versierders) en horeca (de Koffie-Mok, Zus en Zo) in gevestigd. Nu zit er `t Zaans Kwartiertje.

Verder is de wegsloot nog aanwezig en deze is na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) in fases gedempt. Het bruggetje links op de voorgrond gaf volgens een aantekening bij de foto toegang tot de boerderij van Engel. Deze boerderij zal begin jaren ’20 zijn gesloopt want in 1923 werden op de noordelijke hoek van de De Ruyterstraat en het Zuideinde twee woon-winkelhuizen gebouwd in opdracht van slager Albert Hoek die zelf een bedrijf in de Westzijde bij de gasfabriek had. Zoon Dirk Hoek kwam in december 1924 in één van de winkels terwijl het andere werd verhuurd aan drogist Van Houten.

Na enige tijd vertrok Van Houten en kwam bankbediende en fotograaf Hibma in de winkel die later werd overgenomen door Hackmann. Hackmann vertrok al vrij snel naar een ander pand en na hem kwamen er kleermakers, een wolwinkel en de bloemenhandelaren Bakker en De Gooijer. Zuideinde 143 werd in 2010 gesloopt waarna er nieuwbouw kwam. Tegenwoordig is Thais restaurant Arawan hier gevestigd.

De woningen rechts op de foto zullen rond 1910 zijn gesloopt en hier kwam stijfselfabriek Chios van Jacob Duyvis. De naam Chios is afkomstig van een Grieks eilandje waar de bewoners al in de oudheid stijfsel zouden hebben gebruikt. Wanneer Duyvis stopte met de productie heb ik niet kunnen achterhalen maar in de jaren ’70 werd het Willem Vloon BV – Chios Koopcentrum. Op 27 maart 1987 brak er brand uit op de 2e verdieping. Na de brand werd het pand gesloopt en kwam er nieuwbouw.

Naast Chios was de toegang naar de Noorderbrug met daarnaast Raadhuisstraat 2 dat toen café Stam was, later werd het een restaurant, eerst Tijl Uilenspiegel en later Napoli. Nu is er afhaal-toko Lapo Toba.

Het houten huis met het puntdak is Raadhuisstraat 4, tegenwoordig een gemeentelijk monument, waar de familie Van Calcar woonde.

Op nr. 6 woonde Van der Weide, later begon Wim C. Moos er een rijwiel- en bromfietszaak. Ook het hoge pand Raadhuisstraat werd ook eigendom van Moos.

De foto komt uit een serie van 18 kleine foto’s die de hele Dorpsstraat vanaf de Mallegatsloot in beeld brengen. Ze stammen waarschijnlijk uit het eerste decennium van de vorige eeuw en zijn dus 110 à 120 jaar oud.

Eerder hadden we al:

Er komen er dus nog meer.

De Zuid, Koog a/d Zaan (uitgever A. Kuijken, Zaandijk)
Zuideinde bij de De Ruyterstaat (Bert Versteeg, juli 2023)

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, De Orkaan.