De Zaanbocht, al decennia een populaire winkelstraat. Het grootste verschil met 100 jaar geleden: geen auto’s!

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit de privé-verzameling van Orkaan-redacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: Wormerveer: de Zaanweg.

Zaanweg / Zaanbocht

De Zaanweg is een vrij lange straat in Wormerveer die tussen de Dubbelebuurt en de Marktstraat ligt. In de volksmond wordt het gedeelte tussen de Stationsstraat en de Marktstraat de Zaanbocht genoemd.

Het unieke van de Zaanweg is dat de oorspronkelijke lage dijk altijd direct aan de Zaan heeft gelegen en dat de straat altijd aan één kant bebouwd is geweest. In de andere Zaandorpen lagen de Zaandijken vaak meer landinwaarts waardoor er buitendijks land was ontstaan waarop woningen, pakhuizen en molens werden gebouwd.

De Zaanweg was al zeer vroeg bebouwd en is ontstaan in de 15e eeuw bij de voormalige Noordersluis. Deze sluis lag ter hoogte van de Marktstraat.

In de eerste helft van de 18e eeuw verkeerde de sluis echter in slechte staat en werd besloten de sluis te vervangen en te verplaatsen naar een locatie iets zuidelijker omdat de ligging daar gunstiger was. Deze 2e Noordersluis, gesloopt in het begin van de jaren ’60 lag aan het eind van de nog bestaande Sluissloot en lag tussen Zaanweg 114 en 115, het open stuk tussen de twee panden, grenzend aan de Sluissloot, is nog een overblijfsel van waar de sluis ooit lag.

Op de oude foto zien we Zaanweg 115 uiterst rechts, de sluis is vanwege de bomen niet of nauwelijks zichtbaar.

In 1908 begon Petrus Botman een manufacturenwinkel op Zaanweg 98 en omdat hij al winkels in Hoorn en IJmuiden had werd de heer Claasen filiaalhouder. In 1924 verhuisde de zaak naar het grote, uit 1899 daterende pand Zaanweg 115 waar in 1956 op de eerste etage ledikanten, matrassen, dekens en nachtkleding werd verkocht. De heer Botman sloot op 1 januari de winkel waarna de radio- en televisiezaak van J. Peerdeman, later de Expert van J.C. de Graaf, in het pand kwam. Tegenwoordig is hier Huis van Groen.

Op de oude en recente foto zien we links Zaanweg 100 waar jarenlang drukkerij en boekhandel Gorter heeft gezeten. In 1882 begon Dirk Gorter Jr. een boekhandel die hij in 1895 uitbreidde met een drukkerij voor handelsdrukwerk. Dirk Gorter Jr. zijn boekhandel annex drukkerij niet begonnen in het huidige pand want dat dateert uit 1910.

De zaak werd in 1925 overgedragen aan zijn zoon Dirk Hendrik Gorter die tot 1957 de scepter zwaaide waarna Maarten Gorter eigenaar werd. De boekhandel werd op 29 april 2005 overgedragen aan het echtpaar John en Mieke Pasman uit Wormer terwijl de drukkerij door Henk Gorter en Annette Boon onder de naam Gorter en Boon. Anno 2024 zit op Zaanweg 100 schoonheidssalon Bella Donna met daarboven appartementen.

Het volgende adres is Zaanweg 101 waar ooit de juweliers- en klokkenwinkel van D. Landsman en Zoon die de zaak in 1901, toen nog gevestigd aan de Lagedijk 200-202 in Zaandijk, was begonnen toen hij de winkel overnam van de heer Schoorl die in 1874 met zijn juwelierswinkel was begonnen. Zoon Kl. Landsman die in 1923 als leidinggevende in de winkel kwam en later de zaak van zijn vader overnam zou deze later aan de Zaanweg voortzetten. Kl. Landsman overleed in 1967 en in het pand kwamen daarna o.a. de muziekwinkel van Ger Vreeling,  juwelier / meestergoudsmid Frans Kuijper en platenzaak Vermast. Tegenwoordig zit hier Music & More.

Zaanweg 102, is een in omstreeks 1870 gebouwd, wit gepleisterd, woonhuis. Daarnaast nummer 105, tegenwoordig damesmodezaak Sourire maar daarvoor onder speelgoedwinkel Two 4 Toys en de brillenwinkel van Henk den Bremer die ook een zaak in de Westzijde in Zaandam had.

Zaanweg 106 zal de boven Sourire gelegen woning zijn en in het volgende pand, nr 107, zit tegenwoordig Wouters Witgoed maar hier zat vanaf 1933 de manufacturenzaak van J.H.A.M. Lampe. De winkel werd in 1937 verbouwd en in in 1942 werd de winkel van Renooy  er bij gekocht waarna dit pand in 1947 ook drastisch werd verbouwd. In 1960 werden de interieurs van beide panden verbouwd waarna in 1966 de heer G.W.B. Lampe in de zaak kwam. Later kwamen hier onder andere de Centrumbank en fotograaf/ foto- en videozaak van Van der Meulen.

Zaanweg 109, gebouwd in 1928, is het pand waar sinds 2016 lunchroom en ijssalon Hemels is gevestigd en na de manufacturenzaak van Lampe zat hier onder andere All About Eve, een modezaak voor lange mensen.

Op Zaanweg 110 zat NV handelsmaatschappij Zaanland waar je terecht kon voor onder andere gloeilampen, bandrecordertape, elektriciteitssnoeren, bevestigingsmiddelen en reparatie van radio’s, bandrecorders etc. Later kwam hier textielsupers Zeeman en Turkenburg, nu is  op de benedenverdieping Biba, vintage design met daarboven appartementen. Naast Zaanweg 110 de toegang tot het Karnemelksepad.

Aan de andere kant van de steeg, op nummer 111 was de Nederlandse Middenstandsbank en was het in de jaren ’50 en ’60 een predikantenwoning. Dit pand werd in de jaren ’90 aangekocht door apotheek Zaanbocht.

Zaanweg 112 is in 1874 gebouwd in opdracht van apotheker Johan Willem Backer waarna de zaak in 1917 werd overgenomen door O.P.A.H Schaap. In 1960 werd mevrouw Y.H. Mulder eigenaresse waarna op 1 januari 1975 de naam werd veranderd in apotheek Zaanbocht, eigenaar was toen F.J.P. Heine die de apotheek op 1 januari 2002 overdroeg aan zijn zoon S.F. Heine.

Het  mooie, witte pand Zaanweg 113 was vroeger spaarbank Wormerveer, in 1960 werd het gekocht door de Verenigde Spaarbank waarna het in 1963 overging in de Nutsspaarbank. Op de bovenverdieping zat het accountantskantoor van Alfred de Geer.

Het laatste pand is Zaanweg 114 gebouwd in 1904 als fabrikantenwoning. Sinds 2022 zit op de benedenverdieping Luyt bedden.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, zaansepapiergeschiedenis.nl.