100 jaar geleden al prachtig, en nu misschien nog wel mooier! Wilhelminapark, Wormerveer.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit de privé-verzameling van Orkaan-redacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: Wormerveer: het Wilhelminapark.

Wilhelminapark, Wormerveer

Het Wilhelminapark in Wormerveer ligt tussen de Wandelweg, Tuinstraat, Zaanweg en Hennepad. Het initiatief tot de aanleg van het Wilhelminapark werd in 1898 genomen door de Wormerveerse industrieel Dirk Laan, directeur van Wessanen en Laan, opgericht in 1765. Dit bedrijf dat voornamelijk handelde in meel, bloem, rijst, plantaardige olie en veekoeken zou in de 20e eeuw uitgroeien tot het grote voedingsconcern Koninklijke Wessanen N.V. dat tegenwoordig haar hoofdkantoor in Amstelveen heeft.

In 1897 werd het park ‘Burgerlust’ opengesteld voor het publiek, dit was de overtuin van de familie Doorn die woonde op Zaanweg 5. Dirk Laan nam in 1898 het initiatief voor de aanleg van het park en schonk 7 percelen land waaronder Burgerlust, zodat er een ruim park van 1,58 hectare tussen de Wandelweg en Zaanweg en tussen het Hennepad en de Tuinstraat ontstond.

Op 14 mei 1898 werd de Vereniging Wilhelminapark Wormerveer opgericht met als doel het aanleggen, onderhouden en beheren van het nieuw aan te leggen park. Het park is ontworpen door de toen bekende tuinarchitect H.B. Stephan en het park werd voor F 10.000,- aangelegd door de firma Schipper uit Zaandijk.

Het is aangelegd in Engelse landschapsstijl, ook wel krakelingenstijl genoemd en kenmerkt zich door ellips- en cirkelvormige grindpaden, bochtige waterpartijen, gebogen bruggetjes en treurwilgen. Ook het Vondelpark (1865) in Amsterdam en het Volkspark (1890) in Zaandam zijn in deze stijl aangelegd.

Het Wilhelminapark kreeg ook de nog steeds bestaande dienstwoning voor de parkwachter, de muziektent en het verversingsgebouwtje. De smeedijzeren hekken zijn, net als de muziektent ontworpen en gemaakt in 1898 door de firma Klinkhamer uit Amsterdam.

Aan de Zaanweg kwam de fraaie hoofdingang en voor deze entree moesten tussen Zaanweg 5 en 7 twee pakhuizen, het kaaspakhuis De Vriendschap en het papierpakhuis De Drie Papierbalen, van de firma Blaauw uit Wormer, worden gesloopt. De gevelsteen (anno 1766) van De Drie Papierbalen is bewaard gebleven en is in 1940 aangebracht in de gevel van de Zaanlandsche Oudheidkamer (sinds 1999: Honig Breethuis) in Zaandijk. Het park werd op 17 april 1899 feestelijk door koningin Wilhelmina geopend.*

In de loop der jaren is het park regelmatig onderhanden genomen, zo werd in 1958 na het dempen van de sloten langs het Hennepad en de Tuinstraat alsmede de grote vijver een drainagesysteem aangelegd. Ook is de beplanting regelmatig aangepast. Dit stenen drainagesysteem werd in 1983 vervangen door een modern, met kokos omhulde pvc-ribbeldrain dat in 2004 mede door inklinking van de grond wederom is vervangen. In de jaren ’60 werden de duiventil en volière gebouwd en ook is er tegenwoordig een bijenstal.

In 1988 kwamen het park en de opstallen op de gemeentelijke monumentenlijst. Het park heeft een uniek vogelbestand en er is een grote verscheidenheid aan bomen en planten. Verder zijn er in het park regelmatig evenementen, zo zijn er in 2024 onder andere het Green & Country Fair, optreden van het Margriet Eshuijskoor, Zaanfolk, Burendag en een bierfestival.

Aan de Wandelweg stonden tegenover het Wilhelminapark ooit twee fraaie stadsvilla’s. In 1897 werd de Vesta villa van W.A. Dekker, directeur van zeepziederij De Adelaar. Na de sloop van de villa in 1959 werd hier de Vestaflat gebouwd. De andere stadsvilla was villa Overbosch, gebouwd in 1893 en ooit bewoond door Johan Willem Dekker en zijn vrouw A.G. Dekker – Honig. In 1958 kwamen er 40 repatrianten uit Indonesië in de villa wonen. Het pand werd in 2009 gekraakt en op 5 augustus 2012 werd het door brand verwoest. Na de sloop kwam er in 2016 een appartementencomplex met de namen Overbosch en BENVENUTA, dat ‘welkom’ betekent.

* Over die opening kregen we een mail van Mart Ursinus die overtuigend uitlegt dat op maandag 17 april 1899 de toen pas 18-jarige koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma een officieus bezoek brachten aan de Zaanstreek. Tijdens de rijtoer van Wormer naar Zaandam deden ze ook het nog niet geopende Wilhelminapark aan. Dat is later de boeken ingegaan als een soort van ‘officieuze’ opening maar dat was het niet. De officiële feestelijke opening van het park was op zondag 14 mei 1899. Koningin Wilhelmina was daar niet bij aanwezig. In het gemeentearchief van Zaanstad is ook nog sprake van een derde (!) opening op 30 augustus 1898, “een dag voor de achttiende verjaardag van Prinses Wilhelmina, was de opening tijdens het Wormerveerse kinderfeest.”

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2024: Bert Versteeg. Bronnen: De Orkaan, Gemeentearchief Zaanstad, Wilhelminaparkwormerveer.nl.